II. Hasan (Haşhaşi)
Çok eski zamanlardan beri II. Hasan (Haşhaşi) hayranlık, araştırma ve tartışma konusu olmuştur. Etkisi tüm kültürel, coğrafi ve zamansal engelleri aşarak insanlık tarihinde silinmez bir iz bıraktı. Geçmişin en uzak noktalarından en yakın günümüze kadar II. Hasan (Haşhaşi) hayranlık, analiz ve tefekkür nesnesi olmuştur. Bu makalede, II. Hasan (Haşhaşi)'in birçok yönünü derinlemesine inceleyerek anlamını, etkisini ve günümüz dünyasındaki önemini ortaya çıkaracağız. Takip eden sayfalarda, II. Hasan (Haşhaşi)'in daha eksiksiz ve zenginleştirici bir anlayışını bulmak amacıyla tarih, bilim, kültür ve toplumda büyüleyici bir yolculuğa çıkacağız.
| Makale serilerinden |
Hasan Ali, Ebû'l Hasan, Alâ Zikrihi's-Selâm, Hasan-ı Sânî Alâ Zikrihi's-Selâm ya da (İmâm Hasan Alâ Zikrihi's-Selâm, Farsça: امام حسن علی ذکره السلام); (Doğum: H. 539 / M. 1145 veya H. 536 / M. 1142 - Ölüm: H. 561/ M. 1166), II. Hasan veya bazen Hând Hasan olarak da anılmaktadır. (H. 557-561/ M. 1162-1166) yılları arasında Elemûtlar-Nizârî Devleti hükümdârı ve Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'nin Yirmi Üçüncü İmâm-ı Zamânı.
Şahsına atfedilen şerefli unvanlar
Hasan Ali'nin pek çok unvanı vardı. "Kölelerin Efendisi" anlamına gelen "Melik’ûr-Rikab", "Kalplerin Efendisi" anlamına gelen "Melik’ûl-Kulûb", "Barışın Efendisi" mânasındaki "Melik’es-Selâm", "Ulû Hasan" anlamındaki "Hasan-ı Kebîr" ve "Kıyâmette Yeniden Dirilişin Efendisi" mânâsını taşıyan "Ka'im el-Kıyâmet" bunlar arasında en sıklıkla kullanılanlarıydı.
İran kaynaklarında kendisinden en çok "Hasan Alâ Zikrihi’s Selâm", Suriye kaynaklarında ise "Aka Zikrihi el-Selâm" olarak bahsedilmekteydi. Mustafa Kazvinî'nin "Tarîkh-i Gûzide" adlı eserindeyse Kazvin'de Kazvinliler tarafından çok iyi tanındığının bir delili olarak "Köylerin Efendisi" anlamına gelen "Kura Kiya"[1] ismiyle anıldığından bahsedilmektedir.
Nizâr’îyye mezhebince yükseltildiği peygamberlik mertebesi
Elemûtlar-Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye Mezheb'inin İmâmet (Nizârî i'tikadı) gereği peygamberlik mertebesine yükseltilmiş olan bir "İmâm-ı Zamân" olduğunun delili olarak adının sonuna "Alâ Zikrihi’s-Selâm" ibâresi konulmuştur. Nasıl ki İslâm i'tikadı gereği Muhammed'in adı zikredildirken "Muhammed Sall’Allâh-û Âleyh-i ve Sellem" şeklinde söylenmesi gerekiyorsa, Nizâr’îyye mezhebinin Yirmi Üçüncü İmâm-ı Zamânı olan Hând Hasan'ın da adından bahsedildiğinde söyleyen ve işiten sâmimi bir Nizârî mensûbunun hemen hemen "Sall’Allâh-û Âleyhi’s Selâm" ibâresine eşdeğer bir anlam ifade eden "Alâ Zikrihi’s-Selâm" ibâresini zikrederek onun adını bir bütün olarak "Hasan Alâ Zikrihi’s-Selâm" şeklinde anması Nizârîlik'te dînî bir mükellefiyyet olarak zârûrî hâle getirilmiştir.
Kıyâm-ı Kıyâmet: İslâmî ibâdetlerin tamamının ilgâsı hâdisesi
| Makale serilerinden |
 |
Hicrî 559 yılının Ramazan Ayı'nın On Yedinci günü 8 Ağustos 1164 tarihinde “Kıyâm-ı Kıyâmet” adıyla anılan günde, “Hând Hasan” Alamut Kalesi’de yapılan büyük merâsimde bütün dinî tekliflerin tamamıyla ilga edildiğini ilân etti. Verdiği beyânatta:
| “ | Ben İmâm-ı Zamân’ım, emir ve neyh’e ait ne kadar tekâlif mevcutsa hepsini lağvettim. Halk Bâtınen hüdâya merbut kalmalı, zâhirde ise tamamen hürdür. Kur'an-ı Kerîm’de anlaşılan mâna zâhirî değil bâtınîdir.[2] | „ |
dedi. Böylece, “Bâtınîler” bütün dinî kayitleri ve hattâ içtimaî yükümlülükleri dahi istinasız kaldırıp atmışlardır.[3] Bu husustaki “Melâhide-i Bâtın’îyye” i’tikatı bütün “Hurûfi–Bektâşîler” tarafından da aynen paylaşılmaktadır. Hurûfîlik’te ise sadece haftada iki rek’at Cuma Namazı farzı kabul edildikten sonra geri kalan diğer ibâdet hükümlerinin tamamı ve bütün İslâmî mevzuatlar lağvedilmiştir.[4] Bunlar arasında, kıblenin istikâmetinin değiştirilmesi, namaz ve oruç ibâdetlerinin ilga edilmesi ve her türlü içkinin helâl kılınması da yer almaktaydı. Zamânın Suriye Nizârî Dâ’îsi olan Râşid’ûd-Din Sinan el-İsmâi‘lî bu tâlimâtları kabul etmeyip, Suriye Nizârîleri arasında uygulanmasına müsâde etmemişti.[5]
Ölümü
Hicrî 6 Rebiülevvel 561/ M. 9 Ocak 1166 Pazar günü yürürlüğe koyduğu yeni siyâsî uygulamalarından hoşnut olmayan kayınbiraderi "Hasan ibn-i Nâ'maver" tarafından Lammasar Kalesi'nde bıçaklanarak öldürüldü.[6] Yerine oğlu II. Muhammed (Alâ Muhammed) Nizârî Bâtınî-İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'nin Yirmi Dördüncü "İmâm-ı Zamân" oldu.
Elemûtlar soyağacı
Kaynakça
| Makale serilerinden |
 |
- ^ Kazvinî, Mustafa "Tarîkh-i Gûzide", Nicholson, Leiden, sahife 523, 1910 tâb'ı.
- ^ Tahir Harimî, Naklî İlimler Tarihi – İran Bâtınîleri.
- ^ Ebû Reyhan Birunî, El’âsar ül-Bakîyye. .
- ^ Balcıoğlu, Tahir Harimî, Mezhep Cereyanları – Hurûfîliğin esas âkaidi, Sayfa 199, Ahmet Sait Matbaası, 1940.
- ^ TDV, Diyânet İslâm Ansiklopedisi, cilt 34, sahife 467.
- ^ "Encyclopedia Iranica, "ḤASAN II, ʿALĀ ḎEKREHE'L-SALĀM"". 16 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2014.
Dış bağlantılar
- HASAN ALA ZIKRIHI'S SALAM (557-561/1162-1166) 13 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.