Alevilik

Bu makalede Alevilik'in toplumun farklı yönleri üzerindeki etkisini inceleyeceğiz. Popüler kültür üzerindeki etkisinden tarihteki önemine kadar Alevilik hayatın çeşitli alanlarında silinmez bir iz bıraktı. Yıllar boyunca Alevilik, her türlü fikir ve teoriyi üreterek tartışma ve analiz konusu oldu. Bu çalışma aracılığıyla Alevilik'in önemine ve bildiğimiz dünyayı şekillendirmedeki rolüne ışık tutmaya çalışıyoruz. Etkilerini ve sonuçlarını keşfederek, Alevilik'in karmaşıklığını ve kalıcı etkisini derinlemesine incelemeyi umuyoruz.

Arap Alevileri ile karıştırılmamalıdır.
Başlığın diğer anlamları için Alevilik (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Alevilik
Hacıbektaş'ta bulunan Hacı Bektaş-ı Veli Türbesi
Mukaddes metinKur'an, Nehcü'l-Belâga, Makalat, Buyruklar
DilTürkçe, Kürtçe, Zazaca, Azerice, Arapça
LiderDede
KurucuHacı Bektaş-ı Veli
İbadethaneHacı Bektaş-ı Veli Türbesi
Makale serilerinden
İnanç
Allah  • Muhammed  • Hak-Muhammed-Ali  • Muhammed-Ali  • Kur'an  • İslâm Peygamberleri  • Nefesler  • Dört Kapı Kırk Makam  • Şeriat  • Tarikat  • Hakikat  • Marifet  • Tâkıyye  • Tevella  • Teberru  • Nûr  • Vahdet-i Vücud  • Keşf  • Nefis  • İhsan
On İki İmam
1. Ali  • 2. Hasan  • 3. Hüseyin  • 4. Zeynel Abidin  • 5. Muhammed el-Bakır  • 6. Cafer-i Sadık  • 7. Musa el-Kâzım  • 8. Ali er-Rıza  • 9. Muhammed el-Cevâd  • 10. Ali el-Hadî  • 11. Hasan el-Askeri  • 12. Muhammed Mehdi
Önderler
Hatice  • Fatıma Zehra  • Ali  • Hasan bin Ali  • Hüseyin bin Ali  • Ehli Beyt  • 14 Masum-u Pak  • Yediler  • 17 Kemerbest  • Kırklar
Etkin kişiler
Hızır  • Veysel Karani  • Salmân-ı Fârisî  • Câbir bin Hayyan  • Z'ûl-Nûn el-Mısrî  • Ebâ Yezîd-i Bistâmî  • El-Hallac  • Ebu'l Vefâ  • Ebû’l Hasan Kharakânî  • Yusuf Hemedani  • Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev  • Ahmed Yesevî  • Ahmed Er Rufai  • Abdülkâdir Geylânî  • Kutb'ûd-Dîn Haydar  • Muhyiddin İbn Arabi  • Ahi Evran  • Hacı Bektaş-ı Veli  • Mevlâna Celâleddîn  • Hacı Bayram-ı Veli  • Sadreddin Konevî  • Tac'ed-Dîn Zahid Gilani  • Baba İlyas  • Sarı Saltık Baba  • Barak Baba  • Taptuk Emre  • Yunus Emre  • Âşık Paşa  • Safiyüddin İshak  • Karaca Ahmet  • Sadreddin Musa  • Abdal Musa  • Nesîmî  • Şah Ni'metullah Velî (Nûr'ed-Dîn Kirmanî)  • Şeyh Cüneyt  • Şeyh Haydar  • Sultan Ali  • Hatai  • Kaygusuz Abdal  • Balım Sultan  • Gül Baba  • Pir Sultan Abdal  • Fuzûlî  • Kul Himmet  • Virani  • Yedi Ulu Ozan  • Nurbakşî  • Galibî
Tarihi
Emevîler • Ebû Müslim El-Horasanî • Babek Ayaklanması • Babek Hürremi • Abbâsîler • Alavîler • Fatımîler • İlhanlılar • Baba İshak ayaklanması • Baba İshak • Şeyh Bedreddin • Börklüce Mustafa • Osmanlı İmparatorluğu'nda Alevi zulmü • Şah Kulu Baba Tekeli isyanı • Şah Kulu • Çaldıran Muharebesi • Yavuz Sultan Selim • Celâlî ayaklanmaları • Baba Zünnun İsyanı • Kalender Çelebi İsyanı • Kalender Çelebi • Abaza Mehmed Paşa • Kuyucu Murat Paşa • Safev’îyye • Safevîler • Avşarlar • Kaçarlar • Bektâş’îyye • Vaka-i Hayriye • II. Mahmud • 1830 Yezidi İsyanı • Dersim ayaklanmaları • Nuri Dersimi • Koçgiri İsyanı • Seyit Rıza • Dersim katliamı • Maraş Katliamı • Çorum Katliamı • Sivas Katliamı
İbâdet
Cem • Cemevi • Semah • Cuma Namazı • Dua • Oruç • Zekât • Kurban • Adak • Mevlit • Keramet • Ziyaret • Musâhip • Düşkünlük
Dinî günler
Mevlut Kandili • Regaip Kandili • Miraç Kandili • Berat Kandili • Kadir Gecesi • Ramazan Bayramı • Kurban Bayramı • Aşure Günü • Nevruz • Hıdırellez • Hızır Orucu • Muharrem orucu • 26-28 Ramazan / Kadir orucu • Masum-u Pak Orucu • Gadir Hum Bayramı • Hacı Bektaş-ı Veli Anma Törenleri
Tarîkat
• A) İslâmî-Sufi/Tasavvufî Kökenliler

    • 1) Alavîler
      • Horasan Melametîliği
        • Kalenderîlik
          • Haydarîlik
        • Nakşibendiye
        • Mevlevîlik
        • Yesevilik
          • Bektâşîlik
            • Ahilik
    • 2) Kadiriye
      • Nimetullahîlik
        • Nurbakşîlik
      • Rufailik
        • Galibilik
    • 3) Zahidiyye
      • Halvetiyye
        • Bayramiyye
          • Halvetiye
      • Safeviyye
        • Kızılbaşlar
          • Çepniler
          • Tahtacılar

• B) Hürremîyye (Kızıl-Giyinenler)
    • 1) Celâlîyye
    • 2) Vefâîyye
      • Babailer
        • Baba İlyasçılar
        • Baba İshakçılar
        • Barak Babacılar
          • Hurûfîyye (Dîn)
            • Dedebabalık
              • Ali’îyye
              • Harabat’îyye
            • Nûktâvîlik

• C) Nusayrîyye (Arap Aleviliği) (Din)
    • 1) Haydariyye
    • 2) Şemsiyye / Şimaliyye
    • 3) Kameriyye / Kilaziyye
    • 4) Gaybiyye

• D) Yezdânizm (Kürt Alevîliği)
    • 1) Yâresân (Yarsanizm)
    • 2) Yezidi (Ezidilik) (Dîn)

    • 3) Çınarcılık (Işık Alevîliği)
Hizipler ve İ'tikadî mezhepler
Sünnîlik • Şiîlik • Haricîlik • Bâtınîlik
Diğer etkileşim grupları
Melâmîlik • Kalenderîlik • Yesevîlik • Kadirilik • Rufailik • Haydarîlik Mevlevîlik •Halvetiyye • Ekberilik • Bayramiye • Bektâşîlik • Âhiler • Nimetullahîlik • Halvetiye • Çepniler • Tahtacılar • Galibilik • Nurbakşîlik • Vefâîlik • Bâbâîlik • İsmailîlik • Nizarîlik • Safeviyye • Kızılbaş • Celâl’îyye • Hurûf’îyye • Bâtınîlik • Dedebabalık • Ali’î • Harabat’î • Nusayr’îyye • Dûrz’îyye • Bâbîlik • Bahâîlik • Kürt Alevîleri • Yâresânîlik • Êzîdîlik • Yezdânizm • Ghulat-i Şîʿa ve Kürt Alevîliği • Zerdüşt • Mazdaizm • Zurvanizm • Kabbala • Mazdekçilik • Işıkçılık • Luvî mitolojisi • Mani dini • Sâbiîlik • Gnostisizm • Şamanizm • Şaman • Tengricilik • Panenteizm • Nebatiler

Alevî (Arapça: علوِی) / Alevîlik (Arapça: علوِیون) Alevî kelimesinin anlamı; "Ali'ye mensup olan, Ali'nin soyundan gelen, onun Velayetini savunan (ikrâr veren) ve onun taraftarı olan Müslüman demektir. İslamiyetin ilk Ailesi olan Ehl-i Beyt soyu olarakta bilinir. Alevilikte; Hüseyin'in soyundan gelen Alevilere Hüseyni veya Seyyid, Hasan'ın soyundan gelen Alevîlere ise Hasani veya Şerif denir.[1][2][3] Ehl-i Beyt'in 12 İmamlarından ve soylarından gelen Hacı Bektaş-ı Veli gibi dini önderlerin mistik İslam öğretisidir. Bektaşilik, Alevi Hanedan'ına mensup birçok Tasavvuf Tarikatlardan sadece birisidir. Buna örnek olarak Bayramilik, Kadirilik ve Mevlevilik gibi birçok Tasavvuf Tarikatları mevcuttur ki, silsile olarak Ehli Beyt'e ulaşması nedeniyle "Tarikat el-Aleviyye" denmektedir. Bu yolu (Tarikatı) takip eden ve eski Türk Tasavvufu olan Şamanizm[4] ile birçok ortak yön olsa bile, Suriye, Lübnan ve Irak gibi Arap ülkelerinde de Türk olmayan Arap ve Fars Alevileride bulunmaktadır. Bu nedenle Alevilerin sadece Türklerden oluştuğu veya Türklerden geldiği tam kesin söylenemez. Çünkü Ehli Beyt, Emevi ve Abbasi zulümlerinden kaçarak Acem, yani Arap olmayan Türkistan'ın Horasan, Maveraünnehir, Harezm, Belh, Gazne gibi bölgelere göç etmişlerdir. Bu süreçte Ehli Beyt'in Türklerden devam eden soyuna "Alevi Türkmen" denildi ve Hoca Ahmet Yesevi öğretisiyle sistemleştirilip Dervişleri Anadoluya gönderildi. Bu Dervişlerden sadece birisi Hacı Bektaş Veli'dir. Hoşgörüsü sebebiyle çok başarılı ve meşhur karaktere sahiptir. Keramet gösterdiği için Tarikat kurmaya nail oldu. Bazı gelenekleri de içine alan senkretik[5] bir İslami gelenektir. Ehli Beyt soyunun Emevi döneminde Türkistan bölgesine yerleşmesiyle ve oradan Ehli Beyt soyunun Türklerden devam eden soy "Alevi Türkmen Ocakları" olarak kurulmuştur ve Hoca Ahmet Yesevi'nin sistemleştirdiği temel öğretiyle Anadoluya Türk İslamı yaymaya gelen "Horasan Erenleri" diye bilinmektedir. Bu süreçte birçok Alevi Türk Hanedanları kurulmuştur.[6] Alevilikte ki dini ittikad Kuran ve Ehli Beyt'in İmameti ve İcazetname ile çeşitli Tarikatlarla gündeme gelen Tasavvufi öğretileridir. Her Tasavvuf tarikatlarında bir manevi lider (Pir/Dede) tarafından aktarılır.[7] Aleviler, İslam'ın altı inanç esasını kabul edilir ve Sünniliğin Beş Şartından ayrı olarak Dört Kapı Kırk Makam ittikadi vardır.[8] Osmanlı'dan başlayarak, daha sonra Türkiye Cumhuriyeti ve akademik çevreler tarafından ortodoks Sünni çoğunlukla karşılaştırılarak heterodoks[9] olarak tanımlanmış ve Diyanet gibi önemli kurumsal damgalamalarla karşı karşıya kalmışlardır.

Alevi-Bektaşi terimi, günümüzde Türkiye'deki dini söylemde, Alevilik ve Bektaşilik adıyla bilinen iki grubu kapsayan bir üst terim olarak yaygın ve sık kullanılan bir ifadedir.[10] Aleviler ağırlıklı olarak Türkiye'de bulunur ve Türkiye nüfusunun Alevi oranına dair tahminler ile %47,6 civarı, yani 38-45 Milyon arasında değişmektedir.[8][11][12]

Alevilerin dinî itikadı

Ana madde: Alevilik'te inanç
Alevilik ve Şiilikte önemli bir yere sahip olan Ali’nin Zülfikar isimli kılıcın üzerinde Ali Velîyyullah iç kısımda La feta illa Ali La seyfe İlla Zülfikar(Ali gibi yiğit yok Zülfikar gibi kılıç yok.) yazan temsilî bir resmi.

Temel inanç

Alevilik, Hak-Muhammed-Ali üçlemesiyle Ehl-i beyt ve On İki İmamları önemseyen Câferiyye Şiiliği ile ortak noktalara sahip olan bir yoldur. Alevilikte varlık birliği önemli yer tutmaktadır.[13][14]

Dört kapı kırk makam inancı
Ana maddeler: Dört Kapı Kırk Makam, Hacı Bektaş-ı Veli ve Bektaşîlik

Dört Kapı Kırk Makam şeklindeki kâmil insan olma ilkelerini Hacı Bektaş-ı Velî’nin tespit ettiğine inanılır. Hacı Bektaş,Makâlât adlı yapıtının 64. sahîfesinde "Kul Tanrı’ya kırk makâmda erer, ulaşır, dost olur" demiştir.[kaynak belirtilmeli] Aleviler kendi içlerinde bir çeşit hiyerarşi oluşturmuştur. Örneğin yol'a gönül vermiş olana tâlip denir. Kişi, yolun kurallarını yerine getirip bilgi düzeyini arttırdıkça yükselir. Alevilikte yol denen deyimin temelini Dört Kapı Kırk Makam anlayışı oluşturmaktadır.

Dört Kapı ve Mertebeleri şunlardır:

Her kapının on makâmı vardır.

Şeriat Kapısı'nın makamları:

  1. İman etmek,
  2. İlim öğrenmek,
  3. İbadet etmek,
  4. Haramdan uzaklaşmak,
  5. Ailesine faydalı olmak,
  6. Çevreye zarar vermemek,
  7. Peygamberin emirlerine uymak,
  8. Şefkâtli olmak,
  9. Fiziki ve mânevi yönden temiz olmak,
  10. Kötü işlerden sakınmak.

Tarikat Kapısı'nın makamları:

  1. Tövbe etmek,
  2. Mürşidin öğütlerine uymak,
  3. Temiz giyinmek,
  4. İyilik yolunda savaşmak,
  5. Hizmet etmeyi sevmek,
  6. Haksızlıktan korkmak,
  7. Ümitsizliğe düşmemek,
  8. İbret almak,
  9. Nimet dağıtmak,
  10. Özünü fakir görmek

Marifet Kapısı'nın makamları:

  1. Edepli olmak,
  2. Bencillik, öç alma isteği ve garezden uzak olmak,
  3. Dayanma,
  4. Sabır ve yetinme,
  5. Utanma,
  6. Cömertlik,
  7. İlim,
  8. Hoşgörü,
  9. Özünü bilmek,
  10. Anlayışlılık

Hakikat Kapısı'nın makamları:

  1. Alçakgönüllü olmak,
  2. Kimsenin ayıbını görmemek,
  3. Yapabileceğin hiçbir iyiliği esirgememek,
  4. Tanrı'ın her yarattığını sevmek,
  5. Tüm insanları bir görmek,
  6. Birliğe yönelmek ve yöneltmek,
  7. Gerçeği gizlememek,
  8. Anlamı bilmek,
  9. Tanrısal sırrı öğrenmek,
  10. Tanrısal varlığa ulaşmak.
Ayrıca bakınız: İmâmet, Vahdet-i Vücud, Dört Kapı Kırk Makam, Sûfilik ve Batıni
10 Muharrem: Aşure Günü - Hüseyin bin Ali’in katledilmesi. (Kerbela Olayı)[15]

Dinî törenler ve günler

Ana maddeler: Alevilik'te dini ayinler ve Alevilik'te kutsal günler

Aleviler, Muhammed'in son peygamber olduğuna, Ali bin Ebu Talib'in ise veliliğine (ya da imamlığına) inanırlar. Aleviler, ibadetlerini cemevinde yaparlar. Günlük ibadetleri sabah, akşam ve gece gülbengidir.[16] Kadir Gecesi'yle bağlantılı olarak üç gün ve Muharrem ayında ise on iki gün oruç tutarlar. Muharrem'den sonra da üç gün Hızır Orucu tutarlar. Muharrem orucundan evvel üç gün Masum-u Paklar orucunu tutarlar.[kaynak belirtilmeli]

Türkiye'deki Aleviler - Koyu kırmızı renkli bölgeler Hatay-Adana-Mersin yörelerindeki Arap Aleviliği’ne ait olan yerleşim birimlerini göstermektedir.

Nüfus dağılımı

Ana madde: Alevi nüfusu

Alevilerin çoğu, azınlık oldukları ve Sünnilerin çoğunlukta olduğu Türkiye'de yaşamaktadır. Alevi nüfusunun büyüklüğü tartışmalı olmakla birlikte, çoğu tahmine göre 5 ila 10 milyon arasında, yani Türkiye nüfusunun yaklaşık %10'u kadardır.[17][18] Türkiye'deki Alevilerin oranına dair tahminler ise %4 ile %15 arasında değişmektedir.[8][11] Ayrıca, Balkanlar, Kafkasya, Kıbrıs, Yunanistan, İran ve Almanya ile Fransa gibi diaspora nüfusları da bulunmaktadır.[19] 2021 Birleşik Krallık nüfus sayımında Aleviliğin İngiltere ve Galler'deki en büyük sekizinci inanç olduğu ortaya çıkmıştır.[20]

Alevi nüfusunun etnik yapısına ilişkin farklı tahminler bulunmaktadır. Tarihi kasaba ve şehirler göz önüne alındığında, Aleviler arasında en büyük etnik grubun muhtemelen Türkler olduğu düşünülmektedir. 2008 yılında Markus Dressler, Alevi nüfusunun yaklaşık üçte birinin Kürtlerden oluştuğunu ifade etmiştir.[21]

Nüfus Tahminleri

Alevi nüfusuna ilişkin tahminler farklılık göstermektedir ve aşağıdaki gibi sıralanabilir:

  • Yaklaşık 20 milyon: 2021'de hükümete yakın Daily Sabah gazetesine göre.[12]
  • 12.521.000: CHP milletvekili Sabahat Akkiraz'ın tahminine göre.[22]
  • Yaklaşık 15 milyon: Krisztina Kehl-Bodrogi tahmini.[23]
  • Türkiye nüfusunun %4'ü: 2021 KONDA Araştırma verilerine göre.[11]
  • Türkiye nüfusunun %15'i (yaklaşık 10,6 milyon): Shankland (2006) tahmini.[24]
  • 20 ila 25 milyon: Minority Rights Group'un tahmini.[8]
  • Batı Trakya, Yunanistan: Yaklaşık 3.000 kişilik yerli bir Alevi topluluğu bulunmaktadır.[25]
  • Çin'in batısındaki Äynu halkı: Alevik bu topluluğun baskın inancıdır[26][27][28] ve çoğunlukla Taklamakan Çölü çevresinde yaşarlar.[29][30] 30-50 bin Äynu olduğu tahmin edilmektedir.
  • İngiltere ve Galler: 25.672 Alevi yaşamaktadır.[20]
  • Almanya: 600.000 ila 700.000 Alevi bulunmaktadır.[31][32]
  • Fransa: 100.000 ila 200.000 arasında Alevi yaşamaktadır.[33][34]

Dünyada Alevi hakları

Türkiye Cumhuriyeti, cemevlerine ibadethane statüsü verilmesine, Alevi dedelerinin devlet memuru olabilmesine ve Alevilere özel kamu fonu aktarılmasına olanak sağlamamaktadır. Devlet, Aleviliğin "ne tam olarak bir din ne de İslam’ın bir dalı olarak" görülemeyeceği, "Sufi tarikatı olarak" ele alınması gerektiğini, Diyanet'in İslam'ın "Sufi yorumuna" hizmet vermediğini ve cemevlerinin cami, mescid, kilise ve sinagogların aksine ibadethane (mabed) kategorisine girmediğini savunmaktadır. Cemevleri aldıkları bağışlar ile ayakta durmaktadır.[35] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 2016 yılında karara bağladığı davada Türkiye'de devletin Alevileri resmen tanımaması ve hukuksal statü sağlamamasıyla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin din ve vicdan özgürlükleriyle ilgili 9'uncu maddesinin ihlal ettiği sonucuna vardı ve Alevilerin hiçbir kamusal hizmetten faydalanamamalarını dinî ayrımcılık olarak tanımladı.[35] Bugüne kadar AİHM'in kimliklerde din hanesi, cemevlerinin ibadet yeri statüsü, vicdani ret hakkının tanınması ve zorunlu din kültürü ahlak bilgisi derslerine ilişkin kararlarının hiçbiri Türk devleti tarafından uygulanmadı.[36]

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın açıkladığı Uluslararası Din Özgürlüğü Komisyonu'nun 2015 yılı raporunda cemevlerinin ibadethane olarak kabul edilmemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin kararına rağmen Alevi öğrencilerin zorunlu din derslerinden muaf olma hakkının reddedilmesi ve Alevilere yönelik diğer ayrımcı uygulamalara yer verildi.[37]

İsviçre'nin Basel kantonunda Alevi derneklerinin başvurusu üzerine yerel parlamento 2012 yılında Aleviliği ayrı bir inanç olarak kabul etti.[38] Cem evleri günümüzde hala ibadethane statüsünde yer almasa da son yıllarda yapılan düzenlemeler ile T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde, elektrik, su, fatura bedelleri, bakım onarım vb. ihtiyaç kalemleri gibi daha birçok başlıkta devlet desteği almaktadırlar.[39]

Kaynakça

  1. ^ Teresa Bernheimer (8 Haziran 2016). İslam Tarihin ilk Ailesi - İmam Ali'nin ailesi Ehli Beyt ve ilk Alevîler. Ortadoğu Din ve Kültür çalışmaları (Türkçe, Arapça, Almanca ve İngilizce). Tekin Yayınevi. ss. 11-17. ISBN 9789944611671. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020.
  2. ^ Dağ, Saadet (30 Aralık 2019). "Teresa Bernheimer (2016). Ali'nin Ailesi: Ehlibeyt ve İlk Aleviler". ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (20): 307-314. doi:10.24082/2019.abked.265. ISSN 1869-0122. 
  3. ^ Bernheimer, Teresa; Rippin, Andrew (1 Mart 2013). "Muslims". doi:10.4324/9780203805213. 
  4. ^ Markussen, Hege Irene (24 Haziran 2010), Markussen, Hege Irene (Ed.), ALEVI THEOLOGY FROM SHAMANISM TO HUMANISM (İngilizce), Gorgias Press, ss. 65-90, doi:10.31826/9781463225728-006/html, erişim tarihi: 28 Ocak 2025 
  5. ^ Selmanpakoğlu, Ceren (2006). "The formation of Alevi syncretism" (İngilizce). 5 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  6. ^ Emre, Kumru Berfin (2 Mart 2023), Transnational Alevi Politics and Alevi Citizenship, British Academy, ss. 34-50, erişim tarihi: 3 Nisan 2025 
  7. ^ Tee, Caroline (30 Eylül 2023). "The Sufi Mystical Idiom in Alevi Aşık Poetry: Flexibility, Adaptation and Meaning". European Journal of Turkish Studies. Social Sciences on Contemporary Turkey (İngilizce) (37). doi:10.4000/ejts.4683. ISSN 1773-0546. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  8. ^ a b c d "Alevis in Türkiye" (İngilizce). 16 Ekim 2023. 18 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  9. ^ Karolewski, Janina (2008). "What is Heterodox About Alevism? The Development of Anti-Alevi Discrimination and Resentment". Die Welt des Islams. 48 (3/4): 434-456. ISSN 0043-2539. 1 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  10. ^ "The Amalgamation of Two Religious Cultures: The Conceptual and Social History of Alevi-Bektashism". Central European University (İngilizce). 12 Mayıs 2022. 28 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  11. ^ a b c "KONDA İnteraktif | KONDA İnteraktif". interaktif.konda.com.tr. 31 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  12. ^ a b Kızıl, Nurbanu (31 Aralık 2021). "Govt signals action for Turkey's Alevi community amid obstacles". Daily Sabah (İngilizce). 26 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  13. ^ "ALEVÎ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2023. 
  14. ^ "genel yapısıyla ALEVİLİK" (PDF). 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  15. ^ Not 3: 10 Ekim 680 (Hicri: 10 Muharrem 61) yılında Ali bin Ebu Talib'in oğlu ve Muhammed’in torunu Hüseyin bin Ali, ailesi ve takipçileri (toplam 72 kişi) Kerbela’da Ali bin Ebu Talib'in ordusundan ayrılan ve kendilerine Haricîler adı verilen bir grup tarafından şehit edildi. Aleviler, bu olayı anmak için her yıl Muharrem ayında On İki gün "Mâtem Orucu" tutarlar. Muharrem orucu ile Hüseyin bin Ali’in şahsında Ehl-i beyt’e olan bağlılıklarını dile getirirler ve aynı zamanda zâlimin zulmü olarak nitelendirdikleri bu olayı lânetlerler. Orucun sonunda, İmam Zeynel Abidin’in Kerbela’dan sağ kurtulması nedeniyle şükran olarak Aşure çorbası pişirilip dağıtılır.)
  16. ^ İmam Cafer-i Sadık Buyruğu - Can Yayınları, s. 297
  17. ^ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs (14 Eylül 2007). "Turkey". 2001-2009.state.gov (İngilizce). 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  18. ^ "Asia Times Online :: Middle East News, Iraq, Iran current affairs". web.archive.org. 22 Şubat 2010. 22 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  19. ^ Massicard, Elise (12 Ekim 2012). The Alevis in Turkey and Europe: Identity and Managing Territorial Diversity (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-136-27798-6. 
  20. ^ a b "Religion, England and Wales - Office for National Statistics". www.ons.gov.uk. 30 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  21. ^ Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Stewart, Devin J. ((Ed.)). "Encyclopaedia of Islam Three Online". referenceworks (İngilizce). 12 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  22. ^ "Sabahat Akkiraz'dan Alevi raporu | soL haber". haber.sol.org.tr. 14 Aralık 2012. 7 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  23. ^ B. Kellner-Heinkele ve A. Otter-Beaujean (1997). From the introduction of Syncretistic Religious Communities in the Near East. Brill. 
  24. ^ Structure and Function in Turkish Society. Isis Press. 2006. s. 81. 
  25. ^ "Αλεβίτες: Ποιοι είναι οι άγνωστοι «συγγενείς» μας, το «κλειδί» Κιλιντσντάρογλου για τις εκλογές". ΤΟ ΒΗΜΑ (Yunanca). 20 Nisan 2023. 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  26. ^ Louie, Kam (2008). The Cambridge companion to modern Chinese culture. Cambridge companions to culture. Cambridge (GB): Cambridge University press. s. 114. ISBN 978-0-521-86322-3. 
  27. ^ Starr, S. Frederick, (Ed.) (2015). Xinjiang: China's Muslim borderland. Studies of Central Asia and the Caucasus. London New York: Routledge. s. 303. ISBN 978-0-7656-1318-9. 
  28. ^ Bader, Alyssa Christine (9 Mayıs 2012). "Mummy dearest : questions of identity in modern and ancient Xinjiang Uyghur Autonomous Region" (İngilizce): 31. 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  29. ^ Johanson, Lars (2001). Discoveries on the Turkic Linguistic Map (PDF). Stockholm: Swedish Research Institute in Istanbul. ss. 21-22. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  30. ^ Minahan, James B. (10 Şubat 2014). Ethnic Groups of North, East, and Central Asia: An Encyclopedia (İngilizce). ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-018-8. 
  31. ^ "Alevitische Gemeinde". Stadt Kassel (Almanca). 7 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  32. ^ "Aleviten in Deutschland". fowid.de (Almanca). 16 Eylül 2021. 9 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2025. 
  33. ^ Yaman, Ali; Dönmez, Rasim Özgür (15 Mart 2016). "CREATING COHESION FROM DIVERSITY THROUGH MOBILIZATION: LOCATING THE PLACE OF ALEVI FEDERATIONS IN ALEVI COLLECTIVE IDENTITY IN EUROPE". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (İngilizce) (77): 13-36. ISSN 1306-8253. 
  34. ^ Koşulu, Deniz (28 Şubat 2013), Nielsen, Jorgen S. (Ed.), The Alevi quest in Europe through the redefinition of the Alevi movement: recognition and political participation, a case study of the Fuaf in France, Edinburgh University Press, ss. 255-276, doi:10.3366/edinburgh/9780748646944.003.0013, erişim tarihi: 28 Ocak 2025 
  35. ^ a b AİHM’den Aleviler için tarihi karar 28 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. DW.com. En son 23 Temmuz 2016 tarihinde erişildi.
  36. ^ "AİHM'in Alevilerle İlgili Kararı Ne Diyor, Ne Demiyor?" 16 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bianet. En son 23 Temmuz 2016 tarihinde erişildi.
  37. ^ "ABD Dini Özgürlükler Raporu'nda Alevilere Ayrımcılık Öne Çıktı" 11 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bianet. En son 29 Ağustos 2016 tarihinde erişildi.
  38. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  39. ^ "Cemevlerinin Desteklenmesine Dair Yönetmelik Taslağı". alevibektasi.ktb.gov.tr. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2024. 

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Alevilik ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.