Halil İnalcık

Bu yazıda günümüzde geniş bir kesimin dikkatini çeken Halil İnalcık konusuna değinilecektir. Halil İnalcık ile ilgili, kökeni ve evriminden çağdaş toplumdaki önemine kadar çeşitli yönler araştırılacaktır. Alanında uzman ve uzman kişilerin görüş ve konumlarının yanı sıra farklı alanlardaki yansımaları da incelenecektir. Derinlemesine bir analiz yoluyla, okuyuculara bu büyüleyici konu hakkında daha geniş ve daha ayrıntılı bir anlayış sunmak amacıyla Halil İnalcık'in kapsamlı ve zenginleştirici bir vizyonunu sağlamaya çalışacağız.

Halil İnalcık
DoğumHalil İbrahim
7 Eylül 1915(1915-09-07)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm25 Temmuz 2016 (100 yaşında)
Ankara, Türkiye
Ölüm sebebiÇoklu organ yetmezliği[1]
Defin yeriFatih Camii Haziresi, İstanbul
Mezun olduğu okul(lar)Ankara DTCF
Çocuk(lar)1
ÖdüllerT.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü (2002)
Macaristan Liyakat Nişanı (2002)
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü (2005)[2]
TBMM Onur Ödülü (2008)
TÜRKSOY Onur Madalyası (2012)[3]
Kariyeri
DalıTarih
Çalıştığı kurumlarAnkara Üniversitesi
Chicago Üniversitesi
Bilkent Üniversitesi
Londra Üniversitesi
Harvard Üniversitesi
Princeton Üniversitesi
Doktora
danışmanı		Mehmet Fuad Köprülü
Doktora öğrencileriÖzer Ergenç, İlber Ortaylı, Linda Darling, Fariba Zarinebaf, Rhoads Murphey, Ertuğrul Ökten, Emrah Safa Gürkan, Ali Yaycıoğlu, Bülent Arı
EtkilendikleriAbdülbaki Gölpınarlı, Bernard Lewis, Mehmet Fuad Köprülü

Halil İbrahim İnalcık (7 Eylül 1915,[not 1] İstanbul[4] - 25 Temmuz 2016, Ankara[5]), Türk tarihçidir.

Eserleriyle Osmanlı-Türk tarihine hem siyasi ve ekonomik konularda hem de kültür ve medeniyet tarihi alanında orijinal katkılarda bulunmuş bir bilim insanıdır.[6] Tüm Balkan dillerine ve Arapçaya çevrilmiş olan "The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600" ve "An Economic and Social History of the Ottoman Empire" gibi kitapları dünya üniversitelerinde başlıca ders kitabı olarak kullanılmaktadır.[6] Tarih alanındaki üstün çalışmaları ve yetiştirdiği öğrenciler sebebiyle Şeyh-ûl Müverrihin (Tarihçilerin şeyhi) ve Tarihçilerin Kutbu gibi isimlerle de anılmıştır.[7][8] İnalcık, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde 32 yıl hizmet verdikten sonra 1972 yılında Chicago Üniversitesinde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü, 1993 yılında Bilkent Üniversitesinde Tarih Bölümünü kurmuştur.

Hayatı

İnalcık, 7 Eylül 1915 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi. Babası Kırım göçmenlerinden Seyit Osman Nuri Bey, annesi Ayşe Bahriye Hanım'dır.[6] Ailesi, 1924 yılında Ankara'ya yerleşti.[6]

1923-1930 arasında Ankara Gazi Mektebi'nde, bir yıl Sivas Muallim Mektebi'nde devam etti.[9] Orta tahsilini 1931'de Ankara'da Gazi Muallim Mektebi'nde tamamladıktan sonra Balıkesir Necati Bey Muallim Mektebi'nde lise tahsiline devam etti. 1936 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi Bölümünde yüksek öğrenimine başladı. 1940 yılında mezun olduktan sonra fakültede asistan olarak kaldı.

1942 yılında Tanzimat ve Bulgar Meselesi adlı doktora tezini verdi. 1943'te Viyana'dan 'Büyük Ricat'e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı başlıklı teziyle doçentliğe atandı.[9] 1945'te AÜDTCF Arap Dili ve Edebiyatı Bölümünden Şevkiye Işıl ile evlendi.[10]

Uzun yıllar aynı fakültede Osmanlı ve Avrupa tarihi üzerine dersler veren İnalcık, 1947'de Türk Tarih Kurumu (TTK) üyeliğine seçildi. 1949'da İngiltere'ye giderek British Museum'da Türkçe yazmalar üzerinde çalıştı ve Calendar of State Papers serisinde Osmanlı tarihine ait kayıtları topladı. Public Record Office'te Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili kaynak taraması yaptı. 1951 yılında Türkiye'ye döndü.

1951'in yazında Bursa Şer'iyye Sicilleri üzerine çalışmaya başladı. Girişimleri sonucu siciller, Topkapı Sarayı'ndaki atölyede ciltlenip temizlenerek tekrar Bursa'ya gönderildi. İnalcık, Haziran 1952'de Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı-Kırım Hanlığı İşbirliği teziyle profesörlük unvanı aldı.

Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard Üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler veren İnalcık, 1972'de Ankara Üniversitesinden emekli olarak Chicago Üniversitesinde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü kurdu. 1973 yılında kitabı The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600 yayımlandı.

İnalcık, Osmanlı/Türk tarihi araştırmalarının ortaya koyduğu yeni bilgi ve bulguların en üst düzeyde paylaşılıp tartışılması için[11] "International Association for Social and Economic History of Turkey" adlı uluslararası bir birlik kurdu, ilk 1977'de Hacettepe Üniversitesinde olmak üzere 11 uluslararası kongrenin toplanmasına öncülük etti.

1986 yılında Chicago Üniversitesinden de emekliye ayrıldı ve 1993 yılında Bilkent Üniversitesinde Tarih Bölümünü kurdu.[6] 23 yıl boyunca Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümünde yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi verdi.

2003 yılında Bilkent Üniversitesinde Halil İnalcık Center for Ottoman Studies adlı bir merkez kurdu. Halil İnalcık, yıllardan beri çeşitli arşivlerden topladığı belge ve defterlerin kopyalarını, yarım kalmış araştırma metinlerini, 1000'den fazla ayrıbasımı ve diğer materyalleri bu merkeze bağışlamıştır.[9]

İnalcık, çok iyi düzeyde Osmanlı Türkçesi, iyi düzeyde; İngilizce, Fransızca, Almanca, orta düzeyde de; Arapça, Farsça ve İtalyanca biliyordu.[12] Dünyanın çeşitli üniversitelerinden çok sayıda fahri doktora tevcih edilen İnalcık, 20. yüzyıl sona ererken Cambridge'de bulunan Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2000 bilim insanı arasında gösterilmiştir.[9]

2003 yılında Macaristan Cumhurbaşkanı tarafından Macaristan Liyakat Nişanı ile ödüllendirilmiştir.[13]

Hayatı ve tarihçiliğini anlattığı Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı adlı söyleşi kitabı Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları'ndan 2005 yılında yayımlanmıştır.

Avrasiya Akademiyası'nın kurucu üyelerinden birisi idi.[14]

Ölümü

İnalcık'ın kabir manzumesi: Kutb-ı aktâb-ı müverrîhîn idi. Cümle âsârı buna muhkem delîl. Rıhletiyle artık öksüzdür ilim. Böyle emretti bunu nazm-ı celîl. Şimdi mutlak Fatih’in bağrındadır. Fethi ondan dinliyorken biz melîl. Hüzn içinde söyledim tarih-i tâm. Kalbi yıkdı hicr göçdü. Mîr Halîl-1437[15]

Halil İnalcık çoklu organ yetmezliği nedeniyle 25 Temmuz 2016 tarihinde saat 19.10'da Ankara'da tedavi gördüğü hastanede 100 yaşında öldü. Ölümünün ardından Bilkent ve Ankara Üniversitesinde tören düzenlendi.[5] Cenazesi Bakanlar Kurulu kararı ile Fatih Sultan Mehmet'in de türbesinin bulunduğu Fatih Camii Haziresi'ne defnedildi.[16]

Ölümünün ardından birçok yerde anma töreni düzenlenen İnalcık için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın talimatı ile özel bir kabir yapıldı. Geleneksel Osmanlı kabirleri tarzında düzenlenen İnalcık'ın "ulema kabri" 22 Temmuz 2017'de tamamlandı. Mermerden yapılan kabrin yazma ve motifleri altın varak ile süslendi.[15]

Kabir düzenlenmesinde Ahmed Cevdet Paşa'nın kabri örnek alındı.[17] Koordineyi İstanbul Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile İstanbul Valiliği üstlendi ve finansal destek İstanbul Türbeler Derneğince verildi. Kabrin üzerine ayak ve baş kısmında olmak üzere iki silindir ("üstüvânî") dikildi. Taşları Semih İrteş imal ettirirken ayak kısmındaki silindirin klasik tezyinatını Sabri Mandıracı yazdı. Mandıracı'nın çalışması el ile işlendi.[15]

Başlıca eserleri

Ana madde: Halil İnalcık bibliyografyası
  • The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600, London, 1974.
  • Studies in Ottoman social and economic history, London, 1985.
  • The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire, Bloomington, 1993.
  • Süleyman the second and his time, İstanbul, 1993.
  • An Economic and Social History of the Ottoman Empire (Donald Quataert ile birlikte), Cambridge, 1994.
  • From empire to republic: essays on Ottoman and Turkish social history, İstanbul, 1995.
  • Sources and studies on the Ottoman Black Sea, Cambridge, 1995.
  • History of Humanity (editor, Peter Burke ile birlikte), 1999.
  • Ottoman Civilization (Gunsel Renda ile birlikte), Ankara, 2003.
  • Essays in Ottoman History, Eren Yayıncılık.
  • Osmanlı tarihinde İslamiyet ve Devlet, Türkiye iş Bankası kültür yayınları
  • Makaleler 1: Doğu Batı, Doğu Batı Yayınları, 2005.
  • Fatih devri üzerinde tetkikler ve vesikalar, Ankara, 1954.
  • Osmanlı'da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayıncılık, 2000.
  • Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 1 /1300-1600, Eren Yayıncılık, Prof. Dr. Donald Quataert ile, 2001.
  • Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 2 / 1600-1914, Eren Yayıncılık, 2004.
  • Osmanlı İmparatorluğu - Toplum ve Ekonomi, Eren Yayıncılık.
  • Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, 2003.
  • Tanzimat ve Bulgar Meselesi, Eren Yayıncılık.
  • ABD Tarihi, Allan Nevins/Henry Steele Commager (çeviri) Doğu Batı Yayınları, 2005.
  • Şair ve Patron, Doğu Batı Yayınları, 2003.
  • Balkanlar (Prof. Dr. Erol Manisalı ile).
  • Atatürk ve Demokratik Türkiye, Kırmızı Yayınları, 1.Baskı: Temmuz 2007 - 2.Baskı: Aralık 2007.
  • Devlet-i Aliyye, 2009.
  • Kuruluş - Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak
  • Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (Mehmet Seyitdanlıoğlu ile birlikte) İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
  • OSMANLILAR, Fütühat ve Avrupa İle İlişkiler
  • Has-Bağçede 'Ayş u Tarab - Nedimler Şairler Mutripler, İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
  • Osmanlılar, 2010.
  • Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı, 2011.
  • Rönesans Avrupası Türkiye'nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
  • Osmanlı ve Modern Türkiye, Timaş Yayınları, 2013.
  • Devlet-i 'Aliyye: Tagayyür ve Fesad, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar II, İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
  • Osmanlı İmparatorluğu (1-Toplum ve Ekonomi, 2-Sultan ve Siyaset) Kronik Kitap, 2018.
  • Millî Mücadele Tarihi (1908-1923), Kronik Kitap, 2022.

Ödüller

Fahri doktoraları

Hatırası

Kaynakça

  1. ^ "Halil İnalcık son yolculuğuna uğurlandı". Habertürk Gazetesi. haberturk.com. 27 Temmuz 2016. 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2017. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023. 
  3. ^ Turksoy, Türksoy'dan Prof. Dr. Halil İnalcık'a Onur Madalyası 28 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 16 Şubat 2012
  4. ^ Çaykara, Emine (2005). Tarihçilerin kutbu : Halil İnalcık kitabı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. s. 441. ISBN 9789754586619. 
  5. ^ a b "Ünlü tarihçi Halil İnalcık hayatını kaybetti". Hürriyet. 25 Temmuz 2016. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  6. ^ a b c d e f g Delilbaşı, Melek. "Prof. Dr. Halil İnalcık (Prof. Dr. İnalcık'ın 29 Mart 200'da Ankara Üniversitesi'nde sunduğu "Tarih ve Politika" konulu konferansın takdim konuşması" (PDF). dergiler.ankara.edu.tr. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı 19, Yıl 2006. 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2016. 
  7. ^ "Tarihçilerin Kutbu: Halil İnalcık". 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2016. 
  8. ^ "100 yaşındaki bilge Halil İnalcık: Bu sıkıntılı devir geçecek - Hürriyet". 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2016. 
  9. ^ a b c d "Ozgeçmişi". inalcik.com sitesi. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2016. 
  10. ^ Tan, Nail. "Kastamonuluların eniştesi Prof. Dr. Halil İnalcık'a büyük ödül". www.kastamonugazetesi.com.tr. Kastamaonu gazetesi, 21 Ocak 2016. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2016. 
  11. ^ "IAOSEH - International Association for Ottoman Social and Economic History". history.bilkent.edu.tr. Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümü. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015. 
  13. ^ "Macaristan Liyakat Nişanı Haberi". 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022. 
  14. ^ "Eurasian Academy Official Site". 4 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  15. ^ a b c Bardakçı, Murat (23 Temmuz 2017). "Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık'a Cumhurbaşkanı'nın talimatıyla geleneksel 'ulema kabri' inşa edildi". 23 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  16. ^ "Prof. Dr. Halil İnalcık son yolculuğuna uğurlandı". Hürriyet. 28 Temmuz 2016. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  17. ^ "Halil İnalcık'a vefat yıldönümünde 'Ulema Kabri'". AA. 25 Temmuz 2017. 25 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2017. 
  18. ^ "Halil İnalcık'ın aldığı ödüller". 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2016. 
  19. ^ "Macaristan Liyakat Nişanı". 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022. 
  20. ^ "'Halil İnalcık 100 Yıllık Çınar' Belgeseli İlgi Görüyor". Milliyet Gazetesi. milliyet.com.tr. İHA. 29 Mayıs 2017. 7 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2017. 
  21. ^ "Halil İnalcık Koleksiyonu". .bilkent.edu.tr. Bilkent Üniversitesi. 12 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2017. 
  22. ^ "Antalya'da 8 Türk büyüğüne anıt heykel". Radikal Gazetesi. radikal.com.tr. 12 Eylül 2015. 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2017. 
Dipnotlar
  1. ^ Bu tarih kendisi hakkında yapılan son araştırmalara göre verilmiştir. Bazı kaynaklarda doğum tarihi olarak 26 Mayıs 1916 verilmektedir. Bkz. Prof. Dr. Melek Delibaşı'nın İnalcık hakkındaki bir yazısı 11 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Halil İnalcık ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.
Vikisöz'de Halil İnalcık ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.