Mukataa

Bu makalede, günümüzde büyük önem taşıyan ve ilgi duyulan bir konu olan Mukataa'i ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Mukataa, akademik alandan siyaset alanına ve genel olarak topluma kadar çeşitli alanlarda büyük tartışma ve tartışmalara yol açan bir kavramdır. Yıllar geçtikçe, Mukataa çevremizdeki dünyayı algılama ve anlama şeklimizde temel bir rol oynadı; etkileri derin oldu ve çok çeşitli farklı görüş ve bakış açılarına yol açtı. Kapsamlı bir analiz yoluyla bu makale, Mukataa'in karmaşıklığına ve önemine ışık tutmaya çalışacak, tarihsel köklerini, mevcut etkilerini ve geleceğe yansımasını inceleyecektir.

Osmanlı İmparatorluğu'nda vergiler
Vergiler
Adet-i deştbâni  · Ağnam resmi  · Arûs resmi  · Aşar  · Avârız  · Bac-i pazar  · Bedel-i askeriye  · Bennak resmi  · Cizye  · Cürm-ü cinâyet resmi  · Çift resmi  · Damga resmi  · Gümrük resmi  · Haraç  · İhtisab  · İspenç  · İştirâ  · Maktu  · Mururiye resmi  · Müskirat resmi  · Nüzul  · Otlak resmi  · Rav akçesi  · Resm-i bostan  · Resm-i dönüm  · Resm-i hınzır  · Resm-i mücerred  · Resm-i sicill  · Rusum-e-eflak  · Selamet isni  · Tapu resmi  · Tekâlif-i örfiye  · Temettü vergisi  · Tuz resmi  · Zekât
Uygulamalar
Aynî vergi  · Ahidnâme  · Defterdar  · Düyûn-ı Umûmiye  · Emin  · Evkaf-i Hümayun Nezareti  · Hazine-i Hassa  · Hazîne-i Âmire  · İltizam  · İştirâ  · Kadı  · Kanun-i Raya  · Kanunname  · Malikâne  · Merdiban  · Millet  · Muhassil  · Mukataa  · Mütesellim  · Siyakat  · Sürsat  · Tahrir  · Tanzimat  · Tütün Rejisi

Osmanlı maliye tarihinin en önemli konularından biri, devlet harcamalarında finansman aracı olan mukataa kurumudur. Osmanlı maliyecileri, bu kurum aracılığıyla devletin nakit ihtiyacını karşılama, iç borçlanmayı sağlama ve özel sektörü finansman sürecine dahil etme amacını öngörmüşlerdir.

Hazinenin gelir kaynaklarından biridir. Devlete ait bir arazi veya vâridâtın (gelirin) bir bedel karşılığında kiraya verilmesi veya geçici olarak devredilmesidir.

Devlete gelir getiren kaynakları kiralayanlara ise 'mültezim' ismi veriliyordu. Mukataanın önemine göre, mültezim, bir şahıs olabileceği gibi, bir ortaklık da olabilmekte veya birkaç mukataa topluca bir mültezime verilmekteydi, ayrıca mukataa topraklarının gelirleri doğrudan hazineye aktarılmaktaydı.

Kaynakça

Baki Çakır, Osmanlı Mukataa Sistemi, İstanbul: Kitabevi, 2003.