Alivre sözleşme

Makale serilerinden
Finansal piyasalar
Halk Borsa Menkul Kıymetler
Tahvil piyasası Değerlendirme Şirket Sabit gelir Devlet Yüksek getirili borç Belediye Menkul kıymet
Hisse senedi piyasası Adi hisse senedi İmtiyazlı hisse senedi Kayıtlı paylaşım Stok Hisse senedi Menkul kıymetler borsası
Diğer piyasalar Türev (Kredi türevi Opsiyon Hibrit güvenlik) Uluslararası döviz (Döviz Döviz kuru) Emtia Para Emlak Reasürans
Tezgâh üstü (borsa dışı) Alivreler • Opsiyonlar • Spot • Takaslar
Tüccarlar Katılımcılar Düzen Kliring
İlgili alanlar Bankalar ve bankacılık Finans Kurumsal Kişisel Kamu maliyesi
g t d

Finansta alivre ya da ileride teslim şartlı sözleşme^[1] satıcı ya da alıcının belli bir ürünü ya da dayanak varlığı ileri bir tarihte, baştan anlaşılan bir fiyat üzerinden alıcıya teslim etmesini ya da satıcıdan teslim almasını öngören ve standard olmayan, özel bir sözleşmedir.^[2]. Bu satış türü, ürünün belli bir vade içinde teslimini taahhüt etmekte olup, sözleşmenin fiyat, miktar, kalite, vade ve yer gibi koşulları alıcı ile satıcı tarafından karşılıklı belirlenmektedir.

Taraflar, dayanak varlık fiyatındaki dalgalanmalardan korunmak isteyen ya da fiyattaki değişimlerden kâr elde etmek isteyen yatırımcıların kullanabileceği bir üründür.^[3] Gelecekte dayanak varlığı satın almayı kabul eden taraf uzun bir pozisyon alır. Gelecekte varlığı satmayı kabul eden taraf kısa bir pozisyon alır. Genelde teslimat fiyatı anlaşma yapılan tarihte görülen vadeli fiyata eşit olur ve böylece her iki tarafa sözleşmeye sıfır maliyetle girmiş olur. Bunun olmadığı durumlarda, alıcı ya da satıcı ödenecek prim konusunda anlaşmaya varırlar ki bu da alıcıya göre vadeli fiyattan teslimat fiyatının çıkarılmasıyla elde edilen farkın şimdiki değer (vade tarihinden sözleşmenin yürülüğe girdiği tarihe) çarpanıyla çarpılmasıyla elde edilir.

Teslimat fiyatı ${\displaystyle K}$ ve vadesi ${\displaystyle T}$ tarihinde dayanak varlığının spot fiyatı ${\displaystyle S_{T}}$ olan bir alivre sözleşme için ödeniş şu şekilde incelenebilir:

• Uzun pozisyon alan taraf için ödeniş ${\displaystyle f_{T}=S_{T}-K}$ olacaktır.
• Kısa pozisyon alan taraf için ödeniş ${\displaystyle f_{T}=K-S_{T}}$ olacaktır.

Böyle bir sözleşmenin en nihai değeri, vadesinin sonunda gözlemlenecek olan spot fiyata doğrudan bağlı olduğundan, bu sözleşme finansal bir bakış açısından "gelecekteki spot fiyata doğrudan bir bahis" olarak görülebilir.^[4]

Hem alivre sözleşmeler hem de vadeli işlem sözleşmeleri riskten korunma araçlarıdır. Her iki sözleşme de alıcısına (diğer deyişle, uzun pozisyon alan tarafa), bir dayanak varlığın alım zorunluluğunu, satıcısına, (diğer deyişle, kısa pozisyon alan tarafa), aynı dayanak varlığın satımı yükümlülüğünü getirir. Ancak, bu türev ürünlerin farklılıkları vardır.

• Vadeli işlemler sözleşmeleri, vadeli işlemler borsası gibi organize piyasalarda bir takas kurumu aracılığıyla idare edilen standard sözleşmelerdir; ama, alivre sözleşmeler, genelde alıcı tarafın isteğine bağlı olarak şekillenen, tezgah üstü piyasalarda işlem gören ve bu yüzden üçüncü taraflarca karşı bilinmesi neredeyse imkansız olan sözleşmelerdir.
• Vadeli işlemlerde sözleşmenin başından sonuna kadar bir teminatlandırma sistemi üzerinden nakit akışı olurken bu durum alivre sözleşmelerde geçerli değildir ve nakit akışı olacaksa bir tek vadede ya da vadeden sonraki nakit uzlaşı gününde olur.
• Vadeli işlemlerdeki nakit akışının sağlanması başlangıçta yatırılan teminat ve daha sonra gerekirse yapılan teminat çağrılarıyla yapılır. Bu sayede, takas kurumu aracılığıyla kredi riski neredeyse sıfırlanmış olur ve sadece takas kurumuna karşı alınan risk ya da takas kurumunun taraflara karşı almış olduğu risk kalmış olur. Bu tür bir risk azaltma sistemi alivre sözleşmelerde bariz değildir. Taraflar doğrudan birbirinin kredi riskini yüklenmiş olurlar.

Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.