Osmanlı Arabistanı

Bu yazıda Osmanlı Arabistanı'in büyüleyici dünyasına dalacağız ve onun tüm yönlerini keşfedeceğiz. Osmanlı Arabistanı günlük yaşamın temel bir unsurudur ve tarih boyunca toplumda çok önemli bir rol oynamıştır. Osmanlı Arabistanı'den itibaren insanların birbirleriyle olan ilişkilerini, teknolojik ve bilimsel gelişmeler üzerindeki etkisini etkiledi. Sonraki birkaç satırda Osmanlı Arabistanı'e ve onun dünyamızı çoğu zaman gözden kaçan şekillerde nasıl şekillendirdiğine derinlemesine bakacağız. Osmanlı Arabistanı'in karmaşıklığını ve hayatımızdaki önemini anlatan bir yolculuğa kendinizi kaptırmaya hazır olun!

1914'te Arap Yarımadası

Osmanlı Arabistanı, Arap Yarımadası'nın 1517-1918 yılları arasında Osmanlılar tarafından yönetildiği dönemdir. Osmanlı'nın bu bölgedeki kontrol gücü, 4 asır boyunca devlet otoritesinin gücüyle orantılı olarak değişmiştir.[1][2]

Tarih

İlk dönem

16. yy'de Osmanlı, Arap Yarımadası'nın kıyılarını (Kızıldeniz ve Basra Körfezi) doğrudan kontrolü altına aldı. İç kısımlarıysa, içişlerinde özerk olarak bıraktı. Bunun nedeniyse; Portekizlilerin Kızıl Deniz'e saldırmasını engellemek ve Hint Seferleri'ni gerçekleştirebilmekti.[3] 1578'den itibaren Mekke Şerifliği, iç kısımlara seferler düzenleyerek yerel kabileleri kontrol altında tutmaya başladı.[4]

Suudi Hanedanlığı'nın ortaya çıkışı, 1744'te hanedanın kurucusu olan Muhammed ibn Suud'un Necid'de kendi güçleriyle Muhammed bin Abdülvahhab'ın güçlerini birleştirmesiyle olmuştur.[5][6] Bu ittifak, şu anki Suudi Arabistan'ı yöneten hanedanın temeli olmuştur.[7]

Suudi Devleti'nin ortaya çıkışı

Ana madde: Osmanlı-Suudi Savaşları

İlk Suudi Devleti, 1744'te Riyad'da kurulduktan sonra hızla genişledi ve günümüz Suudi Devleti'nin çoğunu kontrol eder hale geldi.[8] Muhammed bin Abdülvahhab 1773'te imamlık görevinden çekilince, Suudilerin güney ve merkezi Necid'e yayılması tamamlanmış oldu.[9] 1780'lerde, kuzey kısımlar da Suudilere geçti.[9] 1792'de Lahsa, 1802'de Taif, 1804'te de Medine Suudilerin eline geçti.[9]

Bu devlet, 1818'de Kavalalı Mehmet Ali Paşa tarafından yıkıldı. 1824'te Necid'de, daha küçük olan, ikinci Suudi Devleti kuruldu.[10] 18. yy boyunca Arap Yarımadası'nın iç kısımları, Suudilerle Raşit Hanedanı arasındaki çekişmelere sahne oldu. 1891'de, Raşit Hanedanı galip geldi ve Suudiler Kuveyt'e sürgüne gönderildi.[11]

Osmanlı'nın dağılışı

Mondros Mütarekesi imzalandığında Arap Yarımadası

20. yy'nin başında Osmanlı, göstermelik de olsa yarımadanın çoğunu kontrol etmeye devam ediyordu. Mekke Şerifliği Hicaz'da,[12] kabilerlerse iç kısımlarda egemendi.[13][14]

1902'de, Suudiler Riyad'da geri döndü ve Necid'i tekrar ele geçirdi.[11] İhvan'ın desteğini alan Suudiler, 1912'de örgütün kurulmasından sonra hızlı bir şekilde yayıldı.[15] 1913'te Lahsa tekrar Suudilerin eline geçti.

1916'da Hüseyin bin Ali, birleşik bir Arap devleti kurmak amacıyla Britanyalıların desteğiyle Arap İsyanı'nı başlattı.[16] Her ne kadar 1918'e kadar isyan istenilen sonuca ulaşamasa da, Osmanlı'nın 1. Dünya Savaşı'ndan mağlup ayrılması nedeniyle Arap Yarımadası, İtilaf Devletleri kontrolüne girdi.[17]

İdari bölümleri

Osmanlı toprakları

Suudi devletleri

Diğer devletler

Kaynakça

  1. ^ Wayne H. Bowen (2008). The History of Saudi Arabia. Greenwood Publishing Group. s. 68. ISBN 978-0-313-34012-3. 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013. 
  2. ^ Chatterji, Nikshoy C. (1973). Muddle of the Middle East, Volume 2. s. 168. ISBN 0-391-00304-6. 
  3. ^ William J. Bernstein (2008). A Splendid Exchange: How Trade Shaped the World. Grove Press. s. 191. ISBN 978-0-8021-4416-4. 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013. 
  4. ^ James Wynbrandt (2010). A Brief History of Saudi Arabia. Infobase Publishing. s. 101. ISBN 978-0-8160-7876-9. 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013. 
  5. ^ Bowen, Wayne H. (2007). The history of Saudi Arabia. ss. 69-70. ISBN 978-0-313-34012-3. 
  6. ^ Harris, Ian; Mews,Stuart; Morris, Paul; Shepherd, John (1992). Contemporary religions: a world guide. s. 369. ISBN 978-0-582-08695-1. 
  7. ^ Faksh, Mahmud A. (1997). The future of Islam in the Middle East. ss. 89-90. ISBN 978-0-275-95128-3. 
  8. ^ "Reining in Riyadh" 10 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by D. Gold, 6 April 2003, NYpost (JCPA)
  9. ^ a b c Tim Niblock (11 Ocak 2013). Saudi Arabia: Power, Legitimacy and Survival. Routledge. s. 12. ISBN 978-1-134-41303-4. 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013. 
  10. ^ "The Saud Family and Wahhabi Islam 16 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Library of Congress Country Studies.
  11. ^ a b "History of Arabia". Encyclopaedia Britannica Online. 3 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2011. 
  12. ^ Anderson, Ewan W.; Fisher, William Bayne (2000). The Middle East: geography and geopolitics. s. 106. ISBN 978-0-415-07667-8. 
  13. ^ Murphy, David (2008). The Arab Revolt 1916–18: Lawrence Sets Arabia Ablaze. ss. 5-8. ISBN 978-1-84603-339-1. 
  14. ^ Al Rasheed, Madawi (1997). Politics in an Arabian oasis: the Rashidis of Saudi Arabia. s. 81. ISBN 1-86064-193-8. 
  15. ^ Dekmejian, R. Hrair (1994). Islam in revolution: fundamentalism in the Arab world. s. 131. ISBN 978-0-8156-2635-0. 
  16. ^ Tucker, Spencer; Roberts, Priscilla Mary (205). The Encyclopedia of World War I. s. 565. ISBN 978-1-85109-420-2. 
  17. ^ Hourani, Albert (2005). A History of the Arab Peoples. ss. 315-319. ISBN 978-0-571-22664-1.