Jan Ingenhousz
Bu yazımızda tarihe damgasını vurmuş bir birey olan Jan Ingenhousz'in büyüleyici hayatını inceleyeceğiz. Mütevazı başlangıcından en olağanüstü başarılarına kadar Jan Ingenhousz, alanında etkili bir isim oldu. Kariyerinin ayrıntılı bir analizi sayesinde başarısının ardındaki nedenleri ve etrafındaki dünya üzerindeki etkisini keşfedeceğiz. Deneyimlerine, başarılarına ve karşılaştığı zorluklara derinlemesine bir bakışla Jan Ingenhousz'in önemine ve onun kalıcı mirasına ışık tutmayı umuyoruz.
Jan Ingenhousz | |
|---|---|
 Jan Ingenhousz | |
| Doğum | 8 Aralık 1730 Breda |
| Ölüm | 7 Eylül 1799 Calne |
| Milliyet | Hollandalı |
| Kariyeri | |
| Dalı | Fizyoloji |
| Etkiledikleri | Pieter van Musschenbroek David Gaub |
Jan Ingenhousz ya da Ingen-Housz (d. 8 Aralık 1730 - ö. 7 Eylül 1799) Hollandalı fizikçi, fizyolog, biyolog ve kimyagerdir. Fotosentez için ışığın gerekli olduğunu, böylece de fotosentez işlemini bulmuştur. Ayrıca "Hücresel Solunum" konusunda önemli adımlar atmıştır. Yaşadığı dönemde, Avrupa ve özellikle Avusturya'nın önemli ailelerinden olan "Habsburg" ailesini (Viyana'da) çiçek hastalığına karşı başarılı bir şekilde aşılamasıyla ve Habsburg hanedanında özel danışman ve fizikçi olmasıyla bilinirdi.
1779'da Ingenhousz, ortamda ışık olduğunda bitkilerin yeşil bölümlerinden hava baloncuklarının çıktığını, ortamda ışık olmayınca da bu işlemin durduğunu fark etti. Ayrıca bu baloncuklardaki gazın oksijen olduğunu belirtti. Ayrıca karanlıkta bitkilerin dışarıya karbondioksit verdiğini saptadı. Aynı şekilde, ışıklı ortamda dışarı verilen oksijenin karanlık ortamda dışarı verilen karbondioksitten fazla olduğunu da buldu. Bu bilgiler aslında bitkilerin ağırlığının sadece topraktan değil havadan da geldiğini kanıtlamış oldu.
Hollanda ve Viyana dışında Fransa, İngiltere, İskoçya, İsviçre arasında da vakit geçirdi. Elektrik, ısı iletimi ve kimya alanlarında araştırmalar yaptı. Ayrıca kendisi Benjamin Franklin ve Henry Cavendish ile tanıştı. 1785'te, kömür tozlarının alkol üstündeki düzensiz hareketini açıkladı ve bu yüzden Brown Hareketi'nin kâşifi olduğu iddia edilir. 1779'da, "Royal Society" bilim topluluğuna akademi üyesi olarak seçildi.
1799'da İngiltere'nin Calne şehrinde öldü ve oraya gömüldü. Karısı da bir yıl sonra öldü.
Konuyla ilgili yayınlar
- Beaudreau, Sherry Ann (2006). "Medical electricity and madness in the 18th century: the legacies of Benjamin Franklin and Jan Ingenhousz". Perspect. Biol. Med. 49 (3). Birleşik Devletler. ss. 330-45. doi:10.1353/pbm.2006.0036. ISSN 0031-5982. PMID 16960304.
- Smit, P. (1980). "Jan Ingen-Housz (1730-1799): some new evidence about his life and work". Janus; revue internationale de l'histoire des sciences, de la médecine, de la pharmacie, et de la technique. 67 (1-2-3). Hollanda. ss. 125-39. ISSN 0021-4264. PMID 11610754.
- Smith, Edgar F. (1926). "Forgotten Chemists". Journal of Chemical Education. Cilt 3. ss. 29 - 40. doi:10.1021/ed003p29. 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2010.
- Van Klooster, H. S. (1952). "Jan Ingenhousz". Journal of Chemical Education. Cilt 29. ss. 353 - 355. doi:10.1021/ed029p353. 12 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2010.
