Doğruyol, Arpaçay

Bu makalede Doğruyol, Arpaçay'in heyecan verici dünyasını, kökeninden bugünkü önemine kadar keşfedeceğiz. Doğruyol, Arpaçay tarih boyunca pek çok insanın ilgisini çeken bir konu olmuştur ve etkisi günlük yaşamın farklı alanlarına kadar uzanmaktadır. Doğruyol, Arpaçay kurulduğu günden bu yana tartışmalara ve düşüncelere yol açarak çok çeşitli görüş ve bakış açıları oluşturdu. Bu sayfalarda Doğruyol, Arpaçay'in en alakalı yönlerini inceleyerek etkilerini, sonuçlarını ve gelecekteki olası gelişmelerini analiz edeceğiz. Doğruyol, Arpaçay dünyasında büyüleyici bir yolculuğa çıkmaya hazır olun!

Doğruyol
Köy
Harita
Kars'ın konumu
Kars'ın konumu
Kars üzerinde Doğruyol
Doğruyol
Doğruyol
Doğruyol'un Kars'taki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlKars
İlçeArpaçay
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • YöneticiMuhtar[3]
İhtiyar heyeti[3]
Rakım2044 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam804
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0474
İl plaka kodu36
Posta kodu36730

Doğruyol, Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

Bir Gürcü kilisesi olan Çala Kilisesi. Fotoğraf: 1902.

Doğruyol köyünün eski adı Çala'dır. Gürcüce bir kelime olan Çala (ჭალა), akarsu kıyısında çayır veya ormanla kaplı düzlüğe denir. Bu yer adı Türkçeye Cala şeklinde girmiştir.[4] Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Cala (جالا) olarak geçer.[5][6]

Çala köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Palakatsio'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürüclerden ele geçirmiştir. Bir Gürcü kilisesi olan Çala Kilisesi de bu dönemden kalmıştır.[7]

Çala köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köy boş olarak kaydedilmiştir. Osmanlıların eline geçmesi üzerine köyün halkı Gürcistan içlerine göç etmiş olmalıdır.[8]

Çala köyü, üç yüz yılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya imparatorluğunun eline geçti. Rus idaresinde köy, Ardahan sancağının (okrug) Çıldır kazasına (uçastok) bağlıydı. Aynı adı taşıyan nahiyenin 9 köyünden biriydi. 1886 yılındaki tespite göre köyde 629 kişi yaşıyordu. 615 kişi Karapapak, 14 kişi Kürt olarak kaydedilmişti. 16. yüzyılın sonlarında boş olan köye sonradan yoğun bir nüfusun yerleştirildiği bu kayıttan anlaşılmaktadır. Dokuz köyden oluşan Çala nahiyesinin (маркяз: merkez) toplam nüfusu ise, 184'ü Türk, 1.880'i Karapapak ve 41'i Kürt olmak üzere, 2.105 kişiden oluşuyordu ve Çala, nüfus açısından nahiyenin en büyük köyüydü. Çala nahiyesinin nüfusunun yaklaşık % 31'i bu köyde yaşıyordu.[9]

Çala, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rus egemenliğinin sona ermesinin ardından bir süre bağımsız Gürcistan'nın sınırları içinde kaldı.Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümteti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü hükûmeti Ardahan bölgesinden çekilince Çala köyü fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla köy Türkiye'ye bırakıldı.[10] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Kars vilayetinin Çıldır kazasının Cala nahiyesine bağlıydı. Cala nahiyesi ise, 10 köyü kapsıyordu.[6] 1935 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan köyün nüfusu 1.056 kişi olarak tespit edilmiştir.[11] Köyün adı, "yabancı kökten geldiği" için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Duruyol olarak değiştirildi; bununla birlikte Cala nahiyesinin adı korundu.[12] 1965 genel nüfus sayımında ise, hem köy hem de bucağın (nahiye) adı Doğruyol olarak kaydedilmiştir.[13]

Köy, 23 Kasım 1997 tarih ve 23179 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan İçişleri Bakanlığı'nın 21.11.1997 tarih ve 97/48293 sayılı sınır tespit kararı ile Ardahan ili Çıldır ilçesinden ayrılarak Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlanmıştır.[14]

Doğruyol köyünde bulunan Çala Kilisesi, günümüze büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Tek nefli büyükçe bir yapı olan kilise, Orta Çağ'dan günümüze kalmıştır. Gürcü kilisesi olan yapı, bir dönem cami olarak da kullanılmıştır. Daha sonra kiliseye bitişik biçimde bir cami inşa edilmiştir.[15]

Coğrafya

Doğruyol köyü, Kars il merkezine 69 km, Arpaçay ilçe merkezine 27 km uzaklıktadır.[16]

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022 804[2]
2021 867[2]
2020 857[2]
2019 925[2]
2018 992[2]
2017 976[2]
2016 1.017[2]
2015 1.051[2]
2014 1.114[2]
2013 1.132[2]
2012 986[2]
2011 1.018[2]
2010 1.046[2]
2009 1.077[2]
2008 1.074[2]
2007 1.056[2]
2000 1.262[17]
1990 1.865[18]
1985 2.191[19]

Kaynakça

  1. ^ "Dogruyol, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Kars Arpaçay Doğruyol Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  3. ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. 
  4. ^ "ჭალა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 25 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  5. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 399". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2025. 
  6. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
  7. ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 72 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5.
  8. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 399". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2025. 
  9. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Çıldır kazası 1886 Yılı Rusça isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  10. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
  11. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 68" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 
  12. ^ 1960 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1963, s. 315.
  13. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357.
  14. ^ "Sınır Tespit Kararları". Resmî Gazete. Kasım 1997. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020. 
  15. ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 72 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5.
  16. ^ "Doğruyol Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020. 
  17. ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020. 
  18. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  19. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar