Vikipedi:Biçem el kitabı/Büyük harfler

Bu yönerge, Türkçe Vikipedi'nin Biçem El Kitabı'nın bir parçasıdır. Yönerge, kullanıcıların uyması istenen genel olarak kabul edilmiş bir standart oluşturmaktadır; ancak kullanıcıların yönergenin uygulanması konusunda sağduyu ile hareket etmesi beklenir ve bazı durumlarda istisnalar söz konusu olabilir. Bu sayfada yapılacak önemli düzenlemelerin fikir birliğini yansıtması gerekir. Şüpheye düştüğünüz durumlarda, konuyu ilk önce tartışma sayfasında gündeme getirin.

Büyük harfler özetle aşağıdaki durumlarda kullanılır:

1. Cümlelerin ilk sözcüğü büyük harfle başlar.
2. Dizelerin ilk sözcüğü büyük harfle başlar.
3. Her türlü özel adın başında kullanılır.
4. Ulusal ve dinsel bayramlarla, bayram niteliği kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar
5. Gazete, dergi, kitap adlarının ve yazı başlıklarının her sözcüğü.
6. Yazışmalara referans veren hitaplar ve adresler büyük harfle başlar.
7. Özel adlardan türetilen sözcükler büyük yazılır.
8. Bir tür adıyla oluşan özel adların ilk harfi büyük olur: Lozan Anlaşması, Kurtuluş Savaşı

Büyük harfler vurgu amacıyla kullanılmamalıdır. Vikipedi'de bir sözcüğü vurgulamak istiyorsanız, eğik  yazı kullanın. Aşağıdaki bölümler büyük harfler konusunda daha detaylı bilgi ve örnekler vermektedir.

Cümle büyük harfle başlar. Cümlenin sonuna nokta konulur ve yeni cümleye yine büyük harfle başlanır.
NOT: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz.
1996 yılında okulu bitirdim.

Cümle içinde başkasından aktarılan ve tırnak içine alınan cümleler büyük harfle başlar.
Atatürk, gençliğe seslenirken “Ey Türk istikbalinin evladı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve Cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur.” diyor.
NOT: Tırnak içinde aktarılan söz, tam bir cümle değilse veya cümlenin baş tarafı alınmamışsa büyük harfle başlamaz.
NOT: İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri de büyük harfle başlamaz.
Yorulsa da -emin ol- bu maçı kazanır.yani böyledir.

İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar.
Orhun Kitabesi’nde, Türk hakanı şöyle diyor: Türk Tanrısı, Türk milleti yok olmasın diye atalarımı gönderdi.

İki noktadan sonra cümle gelmiyorsa, örnekler sıralanıyorsa bunlar büyük harfle başlamaz.

Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler... (Memduh Şevket Esendal)

Mısralar (dizeler) büyük harfle başlar.

Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik,

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik

Unvanlar bir isimden önce geldiklerinde büyük harfle yazılır. Kendi başlarında kullanıldıklarında ise küçük harflerle yazılır.

• Örnekler: "Kulüp başkanları" ve "Başkan Halil Haliloğlu"

Eğer unvan birden fazla sözcükten oluşuyorsa (örneğin, "başkan yardımcısı") ve isimden önce kullanılıyorsa tüm sözcüklerin baş harfleri büyük yazılır. Başkan Nuri Albayrak (unvanı başkan olduğu için "B" harfi büyük yazılır. Ad ve soyad ünlü olduğu için baş harfleri büyük yazılır).

İsim ya da sıfat olmaları fark etmemek üzere, dinlerin adları ve taraftarları büyük harfle başlar; Hristiyanlık veya Müslüman gibi.

Tanrılar büyük harfle başlar: Tanrı, Zeus, Allah, Freya, Rab, Yüce Allah, Mesih. Muhammed gibi önemli dinsel figürlerden Peygamber gibi terimler kullanarak bahsederken de ilk harf büyük yazılır. Platonik anlamdaki aşkın fikirlerden bahsederken de büyük harfle başlanır: Kerim ve Hakikat gibi. Tanrıları işaret etmek için kullanılan zamirler ya da herhangi bir materyali ya da herhangi bir tanrının, insanın ya da başka bir şeyin soyut temsilini işaret eden isimler (bunların gerçek adlarından farklı olarak) büyük harfle başlamaz.

Elfler, periler, nimfalar ya da cinler gibi mitik yaratıklar büyük harfle başlamaz. Buna istisna oluşturan bazı fantezi çalışmaları vardır; örneğin J. R. R. Tolkien'in yapıtları efsanevi yaratıkları bir ırk olarak kurguladığından bunlar büyük harfle başlar.

Felsefeler, doktrinler ve ekonomik düşünce akımları büyük harfle başlamaz. Ancak belirli bir ismin yerine kullanılıyorsa büyük harfle başlamalıdır. (Örneğin: demokrat küçük harfle başlar, ancak Demokrat Partili anlamında kullanılacaksa, Demokrat olarak yazılmalıdır.)

Belirli bir tarih bildiren ay ve gün isimleri büyük harfle başlar.

• Toplantı 28 Ekim Salı günü yapılacak.

NOT: Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar.

• Okullar genellikle eylül ayının ikinci haftasında açılır.

Özel isimler büyük harfle başlar.

1. Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar.
2. Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar ve meslek adları büyük harfle başlar.
   Toplantıya Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de katıldı.
   NOT: Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz. Ancak akrabalık bildiren kelimeler başa gelirse lâkap yerine geçtiği için büyük harfle başlar.
   Bana Ahmet amca yardım etti.
   Erzurum’a Nene Hatun’un heykeli dikilmiştir.
3. Resmi yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar.
   Sayın Bakan

NOT: Mektuplarda ve yazışmalarda hitapların her kelimesi büyük harfle başlar. Sevgili Kardeşim,

1. Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.
   Sobanın başında Minnoş uyuyordu.
2. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar.
   Biz Oğuz boyundanız.
3. Dil ve lehçe isimleri büyük harfle başlar.
   En çok konuşulan dillerin başında İngilizce gelir.
4. Devlet adları büyük harfle başlar.
   Devletimiz, Azerbaycan Cumhuriyeti ile petrol antlaşması yaptı.
5. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını anlatan sözler büyük harfle başlar.
   Bu topraklar üzerinde Müslümanlar ve Hristiyanlar yıllarca barış içinde yaşamışlardır.
6. Din ve mitoloji kavramlarını karşılayan özel adlar büyük harfle başlar.
   Yunan mitolojisinde Zeus çok önemlidir.
   NOT: Tanrı kelimesi özel ad olarak kullanılmadığı zaman küçük harfle başlar.
   Eski Yunan tanrıları için tapınaklar yapılmış.
   NOT: Bazı dinî kavramların küçük harfle başlaması gelenekleşmiştir.
   Müslümanlar için cennet, cehennem ve sırat köprüsü kavramları önemlidir.
7. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar.
   Bilim adamları Mars’ta su olabileceği ihtimalini araştırıyor.
   NOT: Dünya, güneş ve ay kelimeleri coğrafya ve gök bilimi ile ilgili yayınlarda terim olarak kullanıldığı zaman büyük harfle başlar, diğer kullanımlarda küçük harfle başlar.
   Herkes bilir ki Ay, Dünya’nın uydusudur.
8. Yer adları (kıta, ülke, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak vb.) büyük harfle başlar.
   Ülkemizin Asya ve Avrupa’da toprakları var.
   NOT: Yer adlarında ilk isimden sonra gelen “deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb.” tür bildiren ikinci isimler küçük harfle başlar. Ancak, ikinci isim özel isme dahil ise ve ikisi birden kastedilen kavramı karşılıyorsa, ikinci isim de büyük harfle başlar.
   Savaş Tuna nehri kıyılarında olmuş.
   NOT: Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen “mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak” kelimeleri büyük harfle başlar.
   Buradan İnkılâp Sokağı’na gidilir.
9. Saray, köşk, kale vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.
   Belediye, Galata Köprüsü’nü bakıma almıştı.
10. Kurum, kuruluş ve kurul adları büyük harfle başlar.
    Bu konuda Yeşilay Derneğine başvurmalı.
    NOT: Kurum, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm vb. kuruluş bildiren kelimeler, belli bir kurum kastedildiği zaman büyük harfle başlar.
    Bu yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacaktır.
11. Kitap, dergi, gazete, tablo, heykel isimleri büyük harfle başlar.
    Tarık Buğra’nın Küçük Ağa’sı, başarılı bir dizi film haline getirildi.
    NOT: Özel ada dahil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz.
    Türk Dili dergisi kaliteli bir dergidir.
    NOT: Kitap adlarında ve başlıklarda, arada ve sonda bulunan “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de” sözleri ile “mı, mi, mu, mü” soru eki küçük harfle yazılır.
    Dostoyevski’nin “Suç ve Ceza” romanını çok severim.
12. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge, adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
    Millî Eğitim Bakanlığı, Norm Kadro Yönetmeliğini yayınladı.
13. Millî ve dinî bayramların adları büyük harfle başlar.
    Bütün okullar 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’nı kutlamaya hazırlanıyor.
    NOT: Bayram niteliği kazanmış günlerin adları da büyük harfle başlar.
    Bakanımız Öğretmenler Günü dolayısıyla kutlama mesajı yayınladı.
    NOT: Kurultay (kongre), bilgi şöleni (sempozyum), açık oturum (panel) vb. toplantıları bildiren özel adlarda her kelime büyük harfle başlar.
    Ankara’da Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı yapıldı.
    NOT: Genel nitelikteki günlerin, haftaların, mevsimlerin, kurultay, bilgi şöleni vb. toplantıların adları küçük harfle başlar.
    Bu yıl dil kurultayı beklenen ilgiyi görecek mi?
14. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar.
    Türk’üz, Atatürkçüyüz, özgürüz yerden göğe.
    NOT: Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz.
    Bu arada donkişotluk yapmanın gereği yok.
    NOT: Müzikte kullanılan makam ve tür adları da büyük harfle başlamaz.
    türkü, acem makamı
15. Yer ve millet adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar.
    Yarışmada Van kedisi birinci seçildi.
16. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
    Bu millet Kurtuluş Savaşı’nı büyük fedakârlıklarla kazanmıştır.
17. Özel adlardan sonra gelen takma isimlerde.
    Ahmet Bey, Mualla Hanım vb.

• Büyük ve küçük harfler