Mizrahi Yahudileri

Mizrahi Yahudileri günümüz toplumunda büyük ilgi ve tartışma uyandıran bir konudur. Yıllardır Mizrahi Yahudileri, alandaki uzmanların çalışma, analiz ve düşünme konusu olmuştur. İlgisi sınırları aşmış ve siyasetten popüler kültüre kadar farklı alanları etkilemiştir. Bu makalede, Mizrahi Yahudileri'e ilişkin farklı bakış açılarını inceleyerek toplum üzerindeki etkisini ve zaman içindeki gelişimini analiz edeceğiz. Ek olarak, Mizrahi Yahudileri'in bugün oynadığı rolü ve geleceğe yönelik olası sonuçlarını inceleyeceğiz.

Yahudi kimliğinin etnik, geçmişsel ve kültürel yönleri için, Yahudiler maddesini inceleyiniz. Yahudiler'in kolektif inancı hakkında bilgi edinmek için ise Yahudilik maddesini inceleyin.
Mizrahi Yahudileri
יהדות מזרח / Yahadut Mizrah
Önemli nüfusa sahip bölgeler
İsrail İsrail2.500.000–3.000.000
Amerika Birleşik Devletleri ABD200.000–300.000
Kanada Kanada35.000
İran İran25.000
Birleşik Krallık İngiltere5.000–6.000
Şili Şili2.700
Arjantin Arjantin2.170
Meksika Meksika1.000
Diller
İbranice, Arapça, Farsça, Marathi, Yahudi Malayalamı, Dzhidi, Yahudi Arapçası, Bukhori, Yahudi Berber dilleri, Cuhuri, Yahudi Aramicesi
Din
Yahudilik

Mizrahi Yahudileri (İbranice: יהודי המִזְרָח‎) veya İbranice -im eki kökenli Mizrahim (מִזְרָחִים‎), doğulu anlamına gelip Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Kafkasya'daki Yahudilere verilen genel addır. İsrail'de ise "Mizrahi" terimi daha çok Arap dünyasındaki ve Arap dünyasına komşu ülkelerdeki Yahudilere denir. Irak, Suriye, Lübnan, Yemen, İran, Afganistan, Buhara, Mağrib Yahudileri, Berberi, Kürt, Azerbaycan, Dağıstan, Hindistan, Pakistan Yahudileri ve Çerkes Yahudileri başlıca Mizrahi Yahudileridir.

Her Mizrahi farklı kökenlerden geldiği için farklı gelenek ve görenekleri vardır. Ancak ibadet şekilleri Sefaradların ibadet şekillerine çok benzer. Bu benzerlikten dolayı özellikle İsrail'de genelleme yapılıp sıkça Mizrahi Yahudilerine de Sefaradi denildiği görülür.

İsmin tarihçesi ve kullanımı

"Mizrah" doğu, "Mizrahi" de doğulu demektir. Mizrahi'nin Arapçadaki karşılığı Maşrikiyyundur fakat bu Suriye, Irak ve diğer Asya ülkelerinin yerlileri için söylenir. Kuzey Afrika'dakilere ise Mağrabiyyun denir[1] ve bu yüzden Fas Yahudilerine Mizrahi denmesine karşı çıkılır. İsrail'de ise Mizrahi kelimesi Batı Asya ve Kuzey Afrika Yahudileri için kullanılır. 1990'larda aktivistlerin çabasıyla Mizrahi terimi daha tanınır ve kabul edilir bir hale geldi.[2]

Diğer sıfatlar

Halep'te bir Yahudi düğünü, 1914.

Birçok insan (özellikle İsrail'de) Sefarad ve Mizrahi ayinlerinin benzerliği dolayısıyla Aşkenaz olmayan tüm Yahudiler'i Sefarad kategorisine sokar. Sefaradlarla Mizrahilerin birbirlerine karıştırılmasının bir diğer sebebi ise 1492'de Sefaradların İspanya'dan kovulup Mizrahilerin bulunduğu ülkelere göç etmesidir. Göç sonrası, zamanında daha prestijli kabul edilen Sefarad kültürü Mizrahiler arasında benimsenmeye başlandı. Bir kültürün diğer kültürün altında asimile olması farklı şekillerde gerçekleşmiştir. Örneğin, İspanya'dan kaçıp Suriye'ye yerleşen Sefaradlar Mizrahiler'in kültürüyle asimile olurken Kuzey Afrika'daki Mizrahiler ise İspanya'dan kaçıp bu bölgelere yerleşen Sefaradlar'ın kültürünü benimsedi. Buna rağmen Fas'ta Mizrahilerle Sefaradlar uzun bir süre birbirleriyle pek karışmayıp iki farklı sınıf oluşturdular.

Dil

Mizrahi Yahudilerinin çoğunluğu Arapça konuşurlardı. Şimdi ise yaşlı nesiller tarafından Yahudi Arapçası ikinci dil olarak kullanılmaktadır. Mizrahiler tarafından birçok felsefe, din ve edebiyat alanındaki eserler İbrani Alfabesi kullanılarak Arapça yazılmıştır.

Mizrahilerin kullandıkları dillerden bazıları Dzhidi, Gürcüce, Bukhori, Kürtçe, Yahudi Berbericesi, Cuhuri, Marathi, Yahudi Malayalamı ve Yahudi Aramicesi'dir.

Kuzey Irak'ta Kürt Yahudileri, 1905.

1948 sonrası dağılma

İsrail'in kurulmasıyla patlak veren 1948 Arap-İsrail Savaşı sonrasında Mizrahilerin birçoğu (yaklaşık 900.000 kişi) gönüllü olarak ya da kovuldukları için ülkelerini terk edip İsrail'e yerleşti.

1950'lerde ve 1960'larda Arap hükûmetlerinin anti-Yahudi hareketleri dolayısıyla birçok Mizrahi evlerini terk etti. 1956'da Süveyş Krizi ile Mısır'ın 25.000 Mizrahi Yahudisini kovmasıyla diğer Arap ülkelerindeki Mizrahileri güvensizlik sardı ve bulundukları Arap ülkelerinden ayrıldılar. Büyük bir kısmı İsrail'e göç ederken Fas ve Cezayir Yahudileri Fransa'ya, Lübnan, Suriye ve Mısır Yahudilerinin bir kısmı da ABD'ye göç etti. Bugün Arap olmayan Müslüman ülkelerde başta İran, Özbekistan, Azerbaycan ve Türkiye olmak üzere 40.000 dolayında Mizrahi vardır.[3] Arap ülkelerinde yaşayan Mizrahilerin sayısı ise daha azdır. Fas'ta 5.000, Tunus'ta 2.000'den ve Lübnan'da 1.000'den azdır. Hâlen Mizrahilerin İsrail ve ABD'ye göç ettikleri görülür. İran İslam Devriminden günümüze İran'da bir miktar Yahudi çeşitli suçlar nedeniyle idam edilmiştir.[4]

İsrail toplumuna adaptasyon

İsrail'e göç eden Mizrahilerin kültür şoku nedeniyle topluma ayak uydurması kolay olmadı. Moşavim denen kooperatif tarım köylerine yerleştirilen mülteci Mizrahiler'in tarihten gelen yetenekleri ticaret ve zanaat üzerine olduğu için tarımsal alanda başarıya ulaşamadılar ve bu durum onları sosyo-ekonomik açıdan düşüşe uğrattı.

Kültürel ayrılıklarından dolayı Avrupa Yahudileri Aşkenazlarla Orta Doğu Yahudileri Mizrahiler arasında toplumsal uçurumlar doğdu. Aşkenazların ortalama geliri Mizrahilerin ortalama gelirinden %36 daha fazladır.[5]

Ayrıca bakınız

        
Yahudilik
Yahudi felsefesi
Dinî metinler
Kutsal Şehirler
Yahudi bayramları
Önemli şahsiyetler
Yahudi hayatı
Okullar
Dinî roller
Dinî yapılar
Yahudi ayin sistemi
Yahudi dilleri
Etnik bölünmeler
Yahudi mezhepleri
Dinî objeler
Yahudi duaları
Diğer dinler ve Yahudilik

Kaynakça

  1. ^ Orta çağ ve erken modern zamanlarda Kuzey Afrika için İbranice ma'arav kullanılırdı. Talmud'un yazıldığı zamanlarda ise ma'arav İsrail toprakları için kullanıldı.
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2009. 
  3. ^ Dünyadaki Yahudi Nüfusu 13 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Jewish Virtual Library
  4. ^ The Jews of Iran 27 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Jewish Virtual Library
  5. ^ "İbranice PDF Dosyasi" (PDF). 17 Aralık 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2009. 

Dış bağlantılar

Organizasyonlar

Makaleler

Cemaatler