Güney Hiung-nu
Bu yazıda yıllar boyunca çeşitli alanlarda araştırma ve ilgi konusu olan Güney Hiung-nu konusu ele alınacaktır. Güney Hiung-nu, toplumun farklı yönleri üzerindeki etkisi ve etkisi nedeniyle tartışmalara yol açan bir konudur. Ayrıntılı ve kapsamlı bir analiz yoluyla, bu konunun kapsamlı ve eksiksiz bir vizyonunu sağlamak amacıyla Güney Hiung-nu ile ilgili önerilen farklı bakış açıları ve yaklaşımlar incelenecektir. Benzer şekilde, Güney Hiung-nu'in çeşitli bağlamlarda sahip olduğu etki ve sonuçların yanı sıra, ortaya çıkardığı zorlukları ele almanın ve çözmenin olası yolları da araştırılacaktır. Eleştirel düşünme ve titiz analiz yoluyla, bu konudaki tartışmayı zenginleştirmek ve zenginleştirici ve yapıcı bir vizyonu teşvik etmek amacıyla Güney Hiung-nu'in anlaşılmasına ve bilgisine katkıda bulunmaya çalışacağız.
Güney Hiung-nu | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MS 48-MS 216 | |||||||
| Başkent | Ötüken | ||||||
| Yaygın dil(ler) | Hun Türkçesi | ||||||
| Resmî din | Tengricilik | ||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| |||||||
Güney Hiung-nu [kaynak belirtilmeli] (Çince: 南匈奴 pinyin: nán xiōng nú,M.S. 48 - 216), Ho-han-ye yönetimindeki Doğu Hiung-nu'nun tekrar parçalanmasında Güney topraklarını idare eden devlettir.
Hiung-nu, MÖ 46 yılında Ho-han-ye Tanhu (呼韓邪單于 hūhánxié dānyú) ve Çiçi Tanhu (郅支單于 zhìzhī dānyú) kardeşleri arasında Doğu Hiung-nu ve Batı Hiung-nu olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Hiung-nu'yu Ho-han-ye, Batı Hiung-nu'yu Çiçi yönetti.
Ho-han-ye'nin ölümünden sonra Doğu Hiung-nu Panu (蒲奴單于 pinyin: púnú dānyú, taht: M.S. 46 - ?) ve yeğeni Pi (比 bǐ: tam adı: 醢落屍逐鞮單于: hǎiluòshīzhúdī dānyú)'nin taht kavgasına sahne oldu. M.S. 48 yılında Doğu Hiung-nu, Güney Hiung-nu ve Kuzey Hiung-nu olarak ikiye ayrılmıştır. Pi Güney Hiung-nu'yu, Panu ise Kuzey Hiung-nu'yu yönetmiştir.
Çin egemenliği gölgesinde yönetilen bu imparatorluk Talas'ın doğusunda Çin'e kadar olan topraklara egemendi. Bu bölgeler Çin seddinin kuzeyinden kansu bölgesini oradan da gobi çöllerini kapsıyordu. Güney Hiung-nu-lar Çin hakimiyetini kabul etmişlerdir ve 216 yılına kadar hanedanlık sürmüştür.
Hiung-nu'lar tüm mirasçıları önce Doğu Hiung-nu'lar, oradan da Güney Hiung-nu-lardır. Ho-han-ye'nin soyu Pi ile devam etmiştir.
Çin'e yakın bölgede bulunan Güney Hiung-nu Çin üstünlüğünü kabul ettiği halde, Baykal gölü ve çevresinde Kuzey Hiung-nu bağımsız kalmayı tercih etmişti. Ancak Çinliler Güney Hiung-nu'yu kışkırtarak Kuzey Hiung-nu'yu yıprattılar. Sonuçta güneyden gelen Güney Hiung-nu'nun hücumları ile kuzeyden gelen Türk kavimlerinden Tiele'nin akınları arasında sıkıştırılmıştı. Bu nedenle Panu çevresindeki kabileler Talas'ın batısına göç etmişti.
Çin, M.S. 216 yılında da Güney Hiung-nu'yu tamamen yok etti.
Literatürde meydana gelen karışıklık
Türk tarih literatüründe üç tane "Batı Hun İmparatorluğu" ismine rastlanmaktadır.
- 1. 16 Büyük Türk devleti içerisinde sayılan "Batı Hun İmparatorluğu"; Panu tanhunun yönettiği Kuzey Hun Devleti'dir.
- 2. Asıl Batı Hiung-nu; Çiçi'nın yönettiği Batı Türkistan'ı kapsayan kısa ömürlü devlettir.
- 3. Avrupa'daki Hun İmparatorluğu da Batı Hun (Avrupa-Batı kastedilerek) olarak bazı kaynaklarda ifade edilmektedir.
Kaynakça
- Görsel Yayınları Ansiklopedisi, 7. cilt.
- Hayat Ansiklopedisi, 2. cilt.
- Britanicca Ansiklopedisi.
- J.P.Roux Türklerin Tarihi
- Yeni Türkiye Yayınları, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi, 2. cilt
- PTT smartcard 16 Türk devleti koleksiyonu
- 1969 TRT Türk Tarihi Takvimi.
Çince kaynakçası
Hiung-nu Soyağacı
| Hiung-nu'lar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Büyük Hun İmparatorluğu Hiung-nu (Toman, Motun) (MÖ220 - MÖ46) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Batı Hiung-nu (Çi-Çi (Tangu)) (MÖ46-MÖ36) | Hiung-nu (Ho-han-ye) (MÖ46 - MS48) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kuzey Hiung-nu (Panu) (MS48 - 156) | Güney Hiung-nu (Pi) (MS48 - MS216) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hun İmparatorluğu (tartışmalı) | Ak Hun İmparatorluğu (tartışmalı) | Beş Hu On Altı Krallık (MS309 - MS439) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
- Hiung-nu (Doğu Hiung-nu: Ho-han-ye)
- Batı Hiung-nu (Çiçi)
- Kuzey Hiung-nu (Panu)