Epirojenez

Günümüz dünyasında Epirojenez toplumun geniş bir kesiminin büyük ilgi ve alaka gösterdiği bir konu haline geldi. Ekonomiye olan etkisinden, popüler kültüre olan etkisinden ya da tarihteki rolünden dolayı Epirojenez farklı alanlarda sürekli tartışma konusu haline geldi. Yıllar geçtikçe, Epirojenez karışık görüşlere yol açtı, hararetli tartışmalara yol açtı ve çok sayıda araştırma ve araştırmaya konu oldu. Bu yazıda Epirojenez'in bugünkü rolünü kapsamlı bir şekilde inceleyeceğiz ve farklı bağlamlardaki önemini tartışacağız.

Epirojenez, yer kabuğunun geniş bir alanda yükselmesi veya alçalması olayına verilen addır. Bu olayın sonucunda kara veya kıta oluşumu gerçekleşir.

Yer kabuğu, manto üzerinde yüzer durumda bulunur ve belirli bir dengeye sahiptir. Bu dengeye izostatik denge denmektedir. Yer kabuğunun ağırlığının değişmesi bu dengeyi bozar ve bunun sonucunda epirojenik hareketler oluşur. Bu dengenin bozulmasında başlıca nedenler şunlardır; denizlerde birikme, karalarda aşınma, buzullaşma, buzulların erimesi.

Dış kuvvetlerin ayrışmış maddeleri taşıması ya da buzulların erimesi gibi nedenlerden ötürü, yer kabuğunun yükü azalmaktadır. Hafifleyen yer kabuğu, mantonun kaldırma kuvvetinin de etkisiyle yükselirken, deniz seviyesi gerilemektedir. Deniz gerilemesi regresyon olarak adlandırılır. Bu oluşumun sonucunda eski kumsallar, deniz seviyesine göre yüksekte kalır ve kıyı taraçlarını oluşturur.

Yer kabuğu, üzerindeki yük arttığı için alçalmaktadır. Dış kuvvetlerin taşıdığı materyalleri belirli bir alanda biriktirmesi, buzul oluşumu, volkanik faaliyetler sonucu çıkan materyallerin birikmesi gibi nedenlerden dolayı yer kabuğu ağırlaşıp alçalabilir. Yer kabuğu çökerken deniz karaya doğru ilerler, bu olaya transgresyon adı verilir.

Kaynakça


  • Hüseyin Samet Arabacı (2022). 10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı. Yıldırım Yayınları. s. 19.