Börçigin

Börçigin (Moğolca: Боржигин, Borçigin; Çince: 博爾濟吉特; pinyin: Bó'ěrjìjítè Eski Türkçe: Börü Tegin), Cengiz Han ve ardıllarının üyesi olduğu boydur. Ayrıca "Altan Urug" (Moğolca: Алтан ураг), yani "altın soy" ve Munkak olarak da bilinir.

Esasen Bodonçar'ın sülalesi için kullanılan Börçigin adı, Moğol İmparatorluğu kurulduktan sonra Kiyat boyundan sadece Gengiz, Cuci Kasar, Kaçiun ve Temüge Oççigin olmak üzere dört kardeşin sülalesinden gelenler ("Altan Uruk") için kullanılmaya başlamıştır.

1271'de Cengiz Han'ın torunu olan Kubilay Han Çin'de Yüen Hanedanını kurdu. Börçiginler 14. yüzyılın büyük bölümü boyunca da Moğol İmparatorluğu'nda, Çin'de ve Asya'nın diğer kısımlarında hüküm sürdüler. 1368'de Togan Timur yönetimindeyken Börçiginler Çin hakimiyetini kaybettiler ama aile mensupları 17. yüzyıla kadar Moğolistan'ı yönetmeye devam etmiştirler ve Çin'in Kin Hanedanı'ndaki 49 Moğol sancağının en güçlüsüydüler. Börçigin günümüz Moğolistan'ında yaygın bir soyadıdır.

Âl-i Cengiz

Cengiz Han Soyu'nun izlerini özellikle Orta Asya'da bulmak mümkündür. Onun dört oğlu ve onun hemen ardından gelen vârisleri adları ve yaptıklarıyla şöhret sahibidirler. Daha sonraki Asyalı hükümdarlar çürük dayanaklarla kendilerini bu soydan gelmiş göstermeye çalışmışlardır. 14. yüzyılda geçerli kaynaklar (ki bunlar büyük oranda Reşidüddin'e ve diğer Arap tarihçilerine dayanmaktaydı) bu konuda bilgi verememektedir. Genbilimsel DNA testinin yakın zamanda gördüğü revaçla birlikte daha çok insan bu büyük Kağan'ın soyundan geldiğini iddia etmeye başlamıştır.

Cengiz Han soyundan inen Asya hanedanları arasında şunlar vardır: Çin'de Yuan Hanedanı, İran'da İlhanlılar, Deşt-i Kıpçak'ta Altın Ordu (Cuci ulusu), Kuzey Asya ve Orta Asya'da Sibir Hanlığı, Şeybani Hanlığı ve Astrahan Hanlığı. Kural olarak Cengiz soyu Tatar politikalarında çok büyük önem arz ediyordu.

Örneğin Mamay Han yetkisini kukla hanlar eliyle kullanabiliyor ama kendisi Cengiz soyundan gelmediği için han unvanını kullanamıyordu.

dipnot: Börçigin; Börü Tigin'den türemiş olup "kurt prens" anlamına gelir.

Güncel ilgisi

Boy teşkilatlanmasının 20. yüzyılda uygulanan bir bağı kalmamıştır ama hâlen pek çok Moğol için bir şeref ve gurur meselesi sayılmaktadır. 1920'lerde komünist rejim boy adlarının kullanılmasını yasaklamıştı. Bu yasak 1997'de yürürlükten kaldırıldığında ailelerin çoğunluğu boy bağları hakkındaki bilgilerini yitirmişlerdi. Bu nedenle de aşırı sayıda aile nüfus kaydını en prestijli boy ismi olan Börçigin mensubu olarak yapmıştır, ki bunların pek çoğunun tarihi bir temeli yoktur.

Soy ağacı

                  
                    
                
        Börte Çinoa
(Gri lekeli Kurt)		 Goa Maral
(Beyaz Geyik)		     
  
                     
 Moğolların Gizli Tarihi''ne göre     Bataçi Han       
                     
          Tamaça       
                     
          Horiçar-Mergan       
                     
          A'ucan-Boro'ul       
                     
          Sali-Haça'u       
                     
          Yeke-Nidun       
                     
          Semsoçi       
                     
          Harçu       
                     
          Borcigindai-Mergan Mangholcin-ho'a   
  
                     
        Borohcin-ho'a Toroholcin     
  
                       
          
             Duva-Sohor     
                     
    Dobun Mergen Alan Ho'a "Nur"    
   
                     
              
         Bodonçar     
                   
         Kabiçi Ba'atur      
                   
         Menen Tudun      
                   
         Kaçi Külük      
                   
         Haidu      
                     
      
       Baişinghor-Dohşin     
                    
       Tambinai-Seçen     
                    
       Kabul Han Ambagai    
                    
     
       Bartan Ba'atur Kutla Han    
                   
       Yesügey Bahadır        
                   
       Cengiz        
                  

Dipnot

Avrupa hanedanları
İlhanlı hükümdarları
İlhanlılarHülagû Han (1256–1265) • Abaka Han (1265–1282) • Ahmed Teküder (1282–1284) • Argun Han (1284–1291) • Geyhatu Han (1291–1295) • Baydu Han (1295) • Gazan Han (1295–1304) • Olcaytu (1304–1316) • Ebu Said Bahadır (1316–1335)
BörçiginArpa Han (1335–1336)
İlhanlılarMusa Han (1336)
İlhanlılar (Celayir Sultanlığı)Muhammed Han (1336–1338) • Cihan Timur (1339–1340)
İlhanlılar (Çobanoğulları)Satıbey Hatun (1338–1339) • Süleyman Han (1339–1343) • II. Gazan Han (1356–1357)
Bilinmeyen (Çobanoğulları)Anuşirvan (1344–1356)
BörçiginToga Timur Han (1335–1353) • Lokman Han (1353–1388)